Mẫu hữu ích là gì?

Quyền đối với mẫu hữu ích là một độc quyền được cấp cho một sáng chế, cho phép người nắm giữ quyền đó ngăn cấm những người khác sử dụng nhằm mục đích thương mại sáng chế được bảo hộ đó mà không được sự cho phép mình trong một thời hạn nhất định. Trên thực tế, các mẫu hữu ích đôi khi được gọi là các “ sáng chế nhỏ” hay “sáng chế cải tiến”.

Những khác biệt chính giữa mẫu hữu ích và sáng chế như sau:

 - Các yêu cầu để giành được bảo hộ mẫu hữu ích là ít nghiêm ngặt hơn đối với sáng chế. Trong khi yêu cầu “tính mới” luôn luôn phải đáp ứng thì yêu cầu về “bước tiến sáng tạo” hay “tính không hiển nhiên” có thể thấp hơn rất nhiều hoặc có thể không cần phải xét đến. Trong thực tế, người ta thường yêu cầu bảo hộ mẫu hữu ích đối với những cải tiến của một đặc điểm nào đó mà có thể không thoả mãn điều kiện để được cấp bằng sáng chế.

 - Thời hạn bảo hộ cho mẫu hữu ích ngắn hơn so với độc quyền sáng chế và thay đổi tùy theo từng quốc gia (thường nằm trong khoảng 7 đến 10 năm và không có khả năng kéo dài thêm hoặc gia hạn).

 - Hầu hết các quốc gia đều bảo hộ mẫu hữu ích, các cơ quan sáng chế thường không thẩm định nội dung đơn đăng ký. Điều này có nghĩa là quy trình đăng ký thường đơn giản và nhanh hơn một cách đáng kể, thường trung bình kéo dài khoảng sáu tháng.

 - Xác lập và duy trì quyền đối với mẫu hữu ích rẻ hơn nhiều.

 - Tại một số quốc gia, chỉ có thể thể có được sự bảo hộ mẫu hữu ích trong một số lĩnh vực nào đó của công nghệ và chỉ dành cho các sản phẩm chứ không dành cho các quy trình.

Mẫu hữu ích được xem là đặc biệt phù hợp đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) do các mẫu hữu ích đưa ra những cải tiến “nhỏ”, và cải biến với các sản phẩm hiện có. Các mẫu hữu ích trước hết được sử dụng cho các cải tiến trong lĩnh vực cơ khí.

Hệ thống “sáng chế cải tiến” được đưa ra tại Australia gần đây, đã được giới thiệu như một thành quả của các nghiên cứu trên phạm vi rộng, đáp ứng các nhu cầu của SME, với mục tiêu cung cấp một “điểm tiếp nhận giá rẻ vào hệ thống SHTT”. Xem đường dẫn đến mục thông cáo báo chí tại địa chỉ  IP Australia.

Chỉ có một số ít quốc gia nhưng đó là những quốc gia quan trọng, quy định sự lựa chọn bảo hộ đối với mẫu hữu ích.

Mẫu hữu ích được bảo hộ ở đâu?

Hiện tại, chỉ có một số ít quốc gia quy định chế độ bảo hộ mẫu hữu ích. Những nước này bao gồm: Australia, Argentina, Armenia, Áo, Belarus, Bỉ, Braxin, Bungari, Trung Quốc, Colombia, Costa Rica, Cộng hòa Séc, Đan Mạch, Estonia, Ethiopia, Phần Lan, Pháp, Georgia, Đức, Hy Lạp, Guatemala, Hungary, Ai Len, Ý, Nhật Bản, Kazacstan, Kenia, Kyrgystan, Malaixia, Mehico, Hà Lan, OAPI, Pêru, Philippin, Ba Lan, Bồ đào nha, Hàn Quốc, Cộng hòa Mônđôva, Liên bang Nga, Slovania, Tây Ban Nha, Tajikistan, Trinidad&Tobago, Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraina, Uruguay và Uzbekistan.

Ở những nước mà luật pháp quốc gia không quy định về mẫu hữu ích, các SME có thể nộp đơn yêu cầu cấp bằng độc quyền sáng chế hoặc giữ sáng chế đó như một bí mật kinh doanh.

Minh Tuệ (Nguồn: WIPO.INT)