Cá mương có thân thon, dài 10 đến 15cm, vảy màu trắng bạc, to bằng ngón tay, sống ở tầng mặt. Thức ăn của cá là các loại rong rêu, tảo và động vật phù du nên dinh dưỡng vượt trội so với các loại cá khác sống tại khu vực lòng hồ. Khi hồ thủy điện Cửa Đạt tích nước, việc đánh bắt loài cá này có nhiều thuận lợi, sản lượng lớn. Hằng năm người dân khai thác, đánh bắt khoảng 50 đến 60 tấn. Việc khai thác chủ yếu dùng lưới vây nên không ảnh hưởng đến hệ sinh thái vùng lòng hồ. Tuy có giá trị dinh dưỡng cao, hương vị độc đáo, việc tiêu thụ dễ dàng, song giá trị kinh tế không cao, thương lái thu mua với giá thấp. Chính vì vậy, người dân luôn mong muốn tìm ra hướng phát triển mới để nâng cao giá trị kinh tế từ cá mương.

Năm 2019, HTX dịch vụ và nuôi trồng thủy sản Cửa Đạt được thành lập nhằm liên kết các hộ nuôi trồng trên lòng hồ, góp phần nâng cao giá trị sản xuất thủy sản. Để phát triển được sản phẩm cá mương sấy hồ Cửa Đạt, HTX đã đầu tư khu vực sản xuất khép kín và công nghệ sấy bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Sau khi được đánh bắt, cá được rửa sạch, cắt và loại bỏ những phần không cần thiết, sau đó ngâm qua với nước muối để cá không bị tanh và giữ được độ tươi. Thành phần gia vị không thể thiếu để tạo nên sự thơm ngon, đậm vị là bột nghệ, ớt, đường và hạt mắc khẻn theo đúng tỷ lệ. Sau khi tẩm ướp cá ngấm gia vị sẽ đưa vào sấy. Để những mẻ cá sấy xong vừa đủ độ thơm, không bị cháy và còn độ dai của thịt cá, người làm phải biết cách điều chỉnh để nhiệt độ, thời gian và độ ẩm một cách chính xác.

Ông Trịnh Văn Châu, thành viên HTX dịch vụ và nuôi trồng thủy sản Cửa Đạt, cho biết: Thông thường, khi chế biến cá sấy truyền thống, người dân, cơ sở sản xuất sẽ mang cá ra phơi nắng hoặc sử dụng nhiệt từ than, củi. Cách làm này cá bị xơ cứng nhanh, không bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm do bụi bẩn; đặc biệt, các phương pháp này còn gây ô nhiễm môi trường, tốn chi phí nhân công... Từ những nhược điểm của quy trình truyền thống, HTX đầu tư hệ thống sấy nhiệt và bảo quản với lò sấy, máy ép chân không, tủ bảo quản thực phẩm... Nhờ đó, sản phẩm được người tiêu dùng ưa chuộng, đánh giá cao.

Tháng 11/2022, niềm vui đến với HTX dịch vụ và nuôi trồng thủy sản khi sản phẩm cá mương sấy khô được xếp hạng 3 sao OCOP cấp tỉnh. Đây là động lực giúp cho sản phẩm cá sấy của HTX ngày càng vươn xa.

Phó trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Thường Xuân Trịnh Văn Trường, cho biết: Mang hương vị và nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của đồng bào địa phương, sản phẩm cá mương sấy khô được đánh giá là một trong những sản phẩm độc đáo, tiêu thụ nhiều qua kênh quà tặng dịp cuối năm và lễ hội xuân. Huyện đã và đang hỗ trợ HTX đầu tư, nâng cấp khu chế biến, công nghệ sản xuất để nâng cao chất lượng sản phẩm và xúc tiến thương mại để sản phẩm không chỉ góp phần làm tăng thêm giá trị du lịch cho địa danh Hồ Cửa Đạt mà còn trở thành một trong những sản phẩm ẩm thực độc đáo của xứ Thanh.

Bảo Bình