Viện Hàn lâm Khoa học Na Uy đã công bố chủ nhân giải thưởng Toán học Abel 2019 - đó là bà Karen Uhlenbeck - một nhà Toán học người Mỹ, với công trình nghiên cứu về các phương trình vi phân. Như vậy, đây là lần đầu tiên trong lịch sử 16 năm tồn tại, giải thưởng này được trao cho một phụ nữ. Giải thưởng của bà Karen Uhlenbeck cũng cho thấy những bước tiến vượt bậc của phái nữ trong nghiên cứu toán học- lĩnh vực xưa nay vốn do nam giới thống trị.

Karen Keskulla Uhlenbeck sinh năm 1942, là con của một kỹ sư và một nghệ sĩ. Hồi bé, bà rất ham đọc sách và luôn đặt câu hỏi về những thứ diễn ra xung quanh mình. Ngoài ra, Uhlenbeck còn có sở thích leo núi và đã quyết tâm học lướt sóng ở tuổi 40. Ban đầu, Uhlenbeck theo học chuyên ngành vật lý với tư cách là sinh viên của Đại học Michigan. Tuy nhiên, tình yêu toán học ngày càng lớn đã khiến bà quyết định đổi ngành. Dù vậy, niềm đam mê dành cho vật lý vẫn không hề thay đổi, dẫn đến nhiều vấn đề nghiên cứu của Uhlenbeck về sau đều liên quan đến vật lý.

Nổi tiếng với các phương trình vi phân riêng phần, vốn nối kết với các đại lượng biến thiên với các mức thay đổi của chúng và là tâm điểm của phần lớn các định luật vật lý, nhưng sự nghiệp nghiên cứu của Uhlenbeck trải rộng trên nhiều lĩnh vực. Bà thường dùng các phương trình để giải quyết các bài toán trong hình học và tô pô.

Một trong những kết quả có nhiều ảnh hưởng nhất của bà – và là một thứ mà bà vẫn cho là tự hào nhất – là khám phá ra hiện tượng bong bóng, là một phần của công trình mà bà đã thực hiện cùng nhà toán học Jonathan Sacks. Sacks và Uhlenbeck đã cùng nghiên cứu về “những mặt phẳng tối giản”, một lý thuyết toán học về cách các màng xà phòng tự bố trí theo các hình dạng để tối ưu năng lượng của chúng. Nhưng lý thuyết này đã không lý giải được sự xuất hiện của những điểm mà tại đó, năng lượng dường như tập trung một cách vô hạn. Cách giải quyết của Uhlenbeck là đã “phóng đại” những điểm đó, vốn là nguyên nhân của một bong bóng mới tách ra khỏi bề mặt.

Phát biểu khi nhận giải thưởng danh giá này, bà Uhlenbeck cho biết: "Tôi ý thức được rằng tôi là hình mẫu cho các cô gái trẻ dấn thân vào lĩnh vực Toán học. Thật khó để làm một tấm gương, nhưng điều mà bạn thực sự cần làm đó là cho các sinh viên của bạn thấy rằng con người dù không hoàn hảo vẫn có thể trở nên thành công".

Giải thưởng Toán học Abel có giá trị tiền mặt 6 triệu kroner (khoảng 703.000 USD), tôn vinh những thành tựu toán học xuất sắc, nhưng không xét những thành tựu đã được trao tặng giải Nobel. Giải thưởng được Chính phủ Na Uy thành lập năm 2002 và được đặt tên theo tên của nhà toán học Na Uy ở thế kỷ 19 - ông Niels Henrik Abel, và bắt đầu được trao kể từ năm 2003.

Thái Hà