Một nghiên cứu mới cho thấy các làn sóng dịch não tủy, thường có tác dụng rửa sạch não trong khi ngủ, có thể tạo ra các xung trong não của những người hoàn toàn tỉnh táo.

Chất lỏng trong suốt này có thể loại bỏ chất thải có hại, chẳng hạn như các protein dính tích tụ trong bệnh Alzheimer. Vì vậy, khả năng kiểm soát dòng chảy của chất lỏng trong não một ngày nào đó có thể có ý nghĩa đối với việc điều trị một số rối loạn não.

Jonathan Kipnis, một nhà thần kinh học tại Đại học Washington, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết: “Tôi nghĩ phát hiện này sẽ giúp ích nhiều cho chứng rối loạn thần kinh. Hãy nghĩ về Công thức Một. Bạn có thể có chiếc xe và người lái tốt nhất, nhưng nếu không có đội bảo dưỡng giỏi, người lái đó sẽ không thể thắng cuộc đua”. Ông cho biết thêm, dòng chảy của chất lỏng tủy sống trong não là một phần chính của đội bảo trì đó. Nhưng ông và các nhà nghiên cứu khác, bao gồm cả các tác giả của nghiên cứu, cảnh báo bất kỳ ứng dụng điều trị tiềm năng vẫn còn xa vời.

Vào năm 2019, nhà thần kinh học Laura Lewis của Đại học Boston và các đồng nghiệp đã báo cáo những làn sóng dịch não tủy mạnh len lỏi qua não của chúng ta khi chúng ta ngủ, điều này cho thấy một vai trò không được đánh giá cao của giấc ngủ là có thể giúp não được làm sạch sâu. Nhóm nghiên cứu đã chỉ ra các dao động thần kinh chậm đặc trưng cho giấc ngủ sâu, giấc ngủ không chuyển động mắt nhanh xảy ra đồng thời với các sóng của dịch não tủy đi qua não.

“Nếu bạn thả quần áo vào chậu nước, cuối cùng bụi bẩn sẽ ra ngoài. Nhưng nếu bạn vung vẩy chúng qua lại, mọi thứ sẽ chuyển động hiệu quả hơn nhiều”, Lewis nói. “Đó là phép loại suy mà tôi nghĩ ra”.

Những dòng chảy này lớn hơn nhiều so với những ảnh hưởng nhỏ, nhịp nhàng mà nhịp thở và nhịp tim của một người có đối với dịch não tủy.

Các nhà nghiên cứu cho rằng hoạt động của não trong khi ngủ khiến máu chảy qua não, mang oxy đến các tế bào đang đói năng lượng, dịch tủy sống sẽ chảy vào phía sau máu để duy trì áp suất không đổi bên trong hộp sọ.

Trong nghiên cứu mới, “câu hỏi đầu tiên mà chúng tôi muốn trả lời là liệu bạn có thể điều khiển dòng máu đủ để điều khiển dòng chảy khi ai đó thức không?” Stephanie Williams, một nhà thần kinh học cũng tại Đại học Boston cho biết.

Để kích thích lưu lượng máu trong não, Williams, Lewis và các đồng nghiệp của họ đã cho sáu người trưởng thành khỏe mạnh xem một mô hình bàn cờ nhấp nháy. Sự kết hợp của các kỹ thuật nghe lén, bao gồm fMRI và điện cực, đã xác nhận sự kích thích thị giác mạnh mẽ này đã ảnh hưởng đến lưu lượng máu não và cho phép nhóm nghiên cứu nhìn thấy thứ tự của các sự kiện.

Hoạt động thần kinh tăng lên khi mô hình nhấp nháy được bật, sau đó là lưu lượng máu tăng lên. Nhóm nghiên cứu báo cáo dòng chảy của dịch não tủy bị ức chế trong khi lưu lượng máu tăng lên, và sau đó khi ngừng kích thích, lưu lượng máu giảm xuống, dịch não tủy tràn vào não. Kích thích lâu hơn tạo ra dòng chảy dịch não tủy lớn hơn, cho thấy có thể tối đa hóa phản ứng.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy ảnh hưởng của hoạt động não đối với dòng chảy của chất lỏng trong tủy sống khác với ảnh hưởng của nhịp tim và hơi thở. Lewis nói: “Có một hiểu biết sinh học thực sự thú vị về điều này, đó là não có một cách để kiểm soát dòng chất lỏng của chính nó”.

Liệu có bất kỳ chất thải nào được ‘dọn sạch’ khỏi bộ não tỉnh táo hay không vẫn chưa được đo lường. Các nghiên cứu trước đây trên chuột đã phát hiện ra một số kích thích nghe nhìn nhất định làm giảm mức độ của các protein độc hại liên quan đến bệnh Alzheimer và Parkinson. Các thử nghiệm lâm sàng đang kiểm tra xem kỹ thuật này có hiệu quả ở người hay không.

Steven Goldman, một nhà thần kinh học tại Trung tâm Y tế Đại học Rochester ở New York cho biết: “Đó là một nghiên cứu tuyệt vời, nhưng tôi sẽ không rút ra kết luận điều trị từ điều này. Hệ thống lưu lượng chất lỏng của não được thiết lập tối ưu để làm sạch trong khi ngủ. Sẽ hiệu quả hơn nếu chỉ đảm bảo một giấc ngủ ngon. Bất kỳ thao tác lặp đi lặp lại nào sẽ được sử dụng tốt nhất trong khi ngủ”.

Các nhà nghiên cứu thừa nhận dòng chảy dịch não tủy mà họ tạo ra không lớn như dòng chảy được thấy trong khi ngủ. Lewis nói: “Chúng tôi đã không thể tự tạo lại giấc ngủ, nhưng đó thực sự là một sự thay đổi khá đáng kể trong dòng chảy”.

Lewis cho biết nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch nghiên cứu mối liên hệ giữa dòng dịch tủy sống trong não và các bệnh như Alzheimer. “Trong các chứng rối loạn liên quan đến dòng chảy của dịch não tủy, như trường hợp của bệnh Alzheimer, kỹ thuật này hy vọng sẽ giúp chúng ta hiểu được điều đó đến từ đâu, quá trình nào bị gián đoạn?”

Mỹ Linh