Tây Bắc là địa bàn cư trú của đông đảo dân tộc thiểu số, trong đó người Hmong chiếm đa số nên rất hạn chế về thị trường và lao động. Ngoài ra, sản xuất nông nghiệp tại đây chủ yếu là sản xuất nhỏ lẻ, manh mún với quy mô hộ gia đình, diện tích đất sản xuất nhỏ hẹp.

Những năm gần đây, khu vực Tây Bắc cũng thường xuyên phải đối mặt với những biến đổi bất thường của thời tiết, khí hậu. Sự thay đổi bất thường này ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất nông nghiệp của bà con vùng núi, cụ thể làm giảm năng suất, tăng chi phí đầu tư, gây xói mòn, thoái hóa đất, thay đổi cơ cấu cây trồng ở nhiều địa phương.

Đây cũng là vùng có chế độ nước không ổn định: Mùa mưa thừa nước nhưng mùa khô lại thiếu nước gây áp lực nặng nề đời sống của cư dân và sản xuất nông nghiệp.

Những điều này dẫn đến trăn trở về một mô hình tổng hợp để phát triển nông nghiệp và cải thiện cuộc sống. Vì vậy một chương trình hợp tác phi tập trung giữa tỉnh Lào Cai và vùng Nouvelle-Aquitaine đã được thiết lập vào năm 2002, bao gồm cả Vườn Quốc gia Hoàng Liên trong phạm vi hợp tác phát triển. Năm 2017, dự án IDEAS về Nâng cao thu nhập cho người dân tộc thiểu số dựa trên nông nghiệp bền vững đã được thành lập để hỗ trợ cộng đồng nông dân địa phương tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên.

  Dự án IDEAS đã đạt được nhiều mục tiêu đề ra sau 3 năm triển khai và thực hiện như cải thiện hệ thống canh tác nông nghiệp truyển thống, hiệu suất cây trồng và vật nuôi dựa trên việc áp dụng các kỹ thuật canh tác sinh thái nông nghiệp, và từng bước tiếp cận những giá trị của nền nông nghiệp bền vững. Không chỉ vậy, dự án IDEAS còn giúp đưa nông sản địa phương, giúp nâng cao thu nhập của bà con và đa dạng hóa nguồn cung nông sản đáp ứng các tiêu chuẩn của nền nông nghiệp sinh thái. 

Hơn thế nữa, với mục tiêu thành lập một thương hiệu riêng cho các nhóm sản xuất, hợp tác xã Hoàng Liên được thành lập vào ngày 14 tháng 10 năm 2019 với 14 thành viên nòng cốt, là người dân tộc Hmông và dân tộc Giáy, sống trong Vườn quốc gia Hoàng Liên, những người nuôi khát vọng tạo ra những sản phẩm nông nghiệp bản địa chất lượng từ nông trại đến với khách hàng. đã và đang tăng cường các thực hành nông nghiệp sinh thái và thiết lập các hệ thống sản xuất bền vững.

HTX Hoàng Liên hướng tới phát triển một nền nông nghiệp bền vững và kinh tế tuần hoàn, phát huy những nét đặc trưng của văn hóa truyền thống địa phương. Đồng thời, HTX hoạt động với tôn chỉ tôn trọng các giá trị của thương mại công bằng thông qua việc tạo ra cơ hội cho những người sản xuất nhỏ, xây dựng năng lực truyền thông và tiếp thị, cũng như sản xuất sản phẩm chất lượng và gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Các xã viên cam kết tăng cường thực hành nông nghiệp sinh thái và thiết lập các hệ thống sản xuất bền vững hài hòa với thiên nhiên và cộng đồng địa phương.

Hiện tại, dự án IDEAS đã tiếp cận được 491 hộ nông dân và người dân ở 8 thôn thuộc 2 xã Hoàng Liên và Tả Van.

Giai đoạn II của dự án (2021-2023) sẽ tiếp tục kế thừa những kết quả nền móng của của giai đoạn I với các mục tiêu cụ thể:

 Thứ nhất là tiếp tục củng cố năng lực kỹ thuật và quản lý tư vấn trang trại cho cán bộ và đối tác dự án, song song với việc chuyên môn hóa các hoạt động nông nghiệp cho các hộ nông dân, đẩy mạnh nâng cao chuyên môn và nhân rộng các thực hành nông nghiệp sinh thái.

Thứ hai là xây dựng và củng cố năng lực cung cấp dịch vụ nông nghiệp cho các nông hộ thông qua hợp tác xã Hoàng Liên và các nhóm sản xuất nhằm mang đến sự hỗ trợ tối ưu cho các nông hộ hưởng lợi, giảm thiểu chi phí phát sinh và đáp ứng nhu cầu đa dạng của các hộ sản xuất tại địa phương và người tiêu dùng.

Để hoàn thiện mục tiêu sản xuất nông nghiệp bền vững, dự án cũng sẽ thực hiện các chương trình nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, bình đẳng giới và hòa nhập xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số thông qua việc phổ cập tiếng việt, phổ cập văn hóa đến với các thôn xã còn gặp nhiều khó khăn.

Ông Nguyễn Hữu Hạnh, giám đốc Vườn quốc gia Hoàng Liên cho rằng, một trong những điều cần quan tâm là “Nâng cao trách nhiệm, vai trò của người dân trong việc tham gia vào dự án, cụ thể hơn là có sự đối ứng của người dân trong việc lan tỏa mong muốn và khẳng định quyết tâm vươn lên của họ” để từ đó đạt được các mục tiêu trọng tâm của dự án. Đó cũng chính là mục tiêu của chương trình phát triển của địa phương và của Vườn quốc gia Hoàng Liên trong các giải pháp tổng thể về quản lí rừng bền vững, phát triển nông nghiệp sinh thái cũng như xây dựng thị xã Sapa thành khu du lịch quốc gia mang tầm quốc tế, gắn với những giá trị truyền thống bản địa.

Ông Laurent FAGES - Điều phối Chương trình Hợp tác phi tập trung giữa vùng Nouvelle Aquitaine và tỉnh Lào Cai và Thừa Thiên Huế cũng cho rằng, dự án IDEAS là dự án nông nghiệp, cho nên điều tích cực là thời gian thực hiện còn dài và chính vì vậy dự án vẫn có thể theo dõi các hoạt động và trên hết là nhận sự tín nhiệm của dân địa phương.

Hơn nữa, dự án Ideas đã được nhận sự hỗ trợ tích cực của các đối tác là Vườn quốc gia Hoàng Liên cùng với vùng Nouvelle Aquitaine và Cơ quan phát triển Pháp, với tất cả những nội lực đó, theo ông, dự án chắc chắn sẽ thành công.

“Dự án IDEAS là 1 dự án trung hạn về chuyển đổi nông nghiệp sinh thái, đặc biệt hơn khi sự chuyển đổi này lại diễn ra trong điều kiện của các địa phương hẻo lánh miền núi phía Bắc với nhiều hạn chế, đặc biệt là rào cản ngôn ngữ và những phương thức canh tác truyền thống còn manh mún, nhỏ lẻ” – ông Lê Huy Công, điều phối viên dự án IDEAS nhận định.

Dự án IDEAS giai đoạn II sẽ tiếp tục được tài trợ và đồng hành bởi Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Vùng Nouvelle Aquitaine (RNA), tỉnh Lào Cai và VQG Hoàng Liên.

Minh Vân