Năm năm trước, tôi và những người bạn có dịp đến đây thăm anh. Tôi nhớ, khi ấy anh đang khởi công cho xe ủi, xe múc tràn lên đồi làm những con đường đồng mức, đường ven núi, mặt bằng xây dựng chuồng trại,… để hình thành nên một trang trại theo đúng nghĩa kinh tế vườn rừng, kết hợp với du lịch trải nghiệm. Chuyến đi cho chúng tôi kỷ niệm đáng nhớ, ghi nhận một quá trình miệt mài đeo đuổi đam mê, với khát vọng hình thành nên khu sinh thái vườn rừng Bình Minh Farmstay.

“Ngôi nhà” của sinh vật

Cách thành phố Hồ Chí Minh khoảng 180 km, Bình Minh Farmstay đứng chân trên địa bàn thôn Sơn Thủy, xã Đạ Lây, huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng. Xã này có 2 hồ thủy lợi lớn là Hương Thanh và Đạ Lây, đặc biệt là nằm gần khu Di tích khảo cổ Cát Tiên, nằm cạnh con sông Đồng Nai hùng vĩ.

Chủ nhân của Bình Minh Farmstay là Nhà báo Duy Khanh. Dù bận rộn với công việc nghề nghiệp, nhưng anh vẫn quyết định xây dựng một trang trại theo phong cách vườn rừng mà anh đã từng ấp ủ từ thuở đôi mươi.

Trang trại vườn - ao - chuồng - rừng của Nhà báo Duy Khanh nằm lưng chừng trên nhiều ngọn đồi. Trang trại rộng gần 20 ha, trong đó trồng chủ lực là rừng đan xen cây ăn trái, cỏ, hoa. Trang trại có khá nhiều heo rừng lai, nhím, thỏ, dê, gà, vịt, ngỗng. Dưới hồ anh nuôi cá, baba, lươn.

Chúng tôi vô cùng thích thú khi anh chia sẻ việc kết hợp dùng một số loại cây thực vật vừa làm cây cảnh, cây phủ xanh vừa làm thức ăn chăn nuôi. Việc kết hợp dùng một số loại cây thực vật làm thức ăn chăn nuôi tạo nên một trang trại sạch đẹp và kinh tế.

Anh Duy Khanh cho biết, vào những năm đầu thập niên 90 anh là phóng viên Báo Nông nghiệp Việt Nam bám trụ tại địa bàn miền Trung và Tây Nguyên. Tháng ngày dài của anh luôn đi đến với với những cánh rừng xanh, tiếp xúc với nhiều nông trường, bản làng, sông suối… Anh nhận ra rằng mình có một tình yêu tuyệt vời với thiên nhiên nhiên thuần khiết. Tình yêu ấy có lúc yên lặng, có lúc sôi nổi.

Cao trào là năm 2018, anh quyết định dùng tất cả số tiền tích cóp mua lại đất tại thôn Sơn Thủy, xã Đạ Lây, huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng để thực hiện ước mơ là xây dựng Bình Minh Farmstay và biến mảnh đất lâu nay bạc màu người dân chỉ trồng tràm, điều, tre và mì thành khu vườn du lịch sinh thái thuận thiên nhiên.

Bình Minh Farmstay đã bước năm thứ năm của quá trình xây dựng mô hình kinh tế vườn rừng. Hiện nay, đã hình thành nên đồi tre, đồi điều, đồi tràm, đồi cây rừng tổng hợp như dó bầu, sưa, lim, gõ, trắc, trai, bạch đàn, dầu, bằng lăng, giá tỵ… đặc biệt vườn cây ăn trái với đầy đủ các loại. Còn hoa thì khỏi phải nói, muôn sắc. Mùa nào cũng rực rỡ.

Đặc biệt nhất ở Bình Minh Farmstay là hoa sim và hoa mua. Đến mùa, hoa nở tím cả góc vườn. Anh Duy Khanh cho biết, sở dĩ trồng nhiều sim và mua vì đất đồi rừng ở đây rất hợp với cây này, do vậy khả năng thích ứng rất cao, cây phát triển đồng đều và mạnh mẽ. Cây sim, cây mua vừa tạo cảnh quan vừa cho trái để ngâm rượu, có thể là một sản phẩm chế biến đặc trưng của farm trong thời gian tới.

Anh rất tin tưởng về con đường mà anh đã lựa chọn. Anh đã vạch ra mục tiêu rõ ràng cho hướng đi của mình và cân nhắc rất kỹ trước mọi quyết định. Bởi anh tin rằng, thị trường của rượu sim rất rộng và tiềm năng. Tuy nhiên, anh phải tính toán nên trồng sim ở đâu sẽ đem lại  kinh tế tốt nhất.

Chẳng hạn như có thể thay cây sim vào những đồi đã trồng cây tràm, cây mì và cây điều. Cây sim kinh tế hơn những loại cây đó nhiều. Cụ thể, 1 ha tràm (keo) trồng chu kỳ 5 năm trung bình bán được 120 triệu/ha, tính ra mỗi năm được khoảng 24 triệu/ha, trừ chi phí 4 triệu/1 năm công chăm sóc thì thu về được 20 triệu/1 năm. Tuy nhiên, loại cây này cứ 5 năm khai thác phải trồng lại, làm cho khu đồi mất đi mỹ quan, trống hoe trống hoắc. Còn cây cây sim thì trồng 1 lần, cây càng to càng nhiều trái. Tính 1 ha sẽ trồng được 1660 cây, mỗi cây thu khoảng 2 kg trái. Với 1ha sẽ thu hơn 3 tấn mà tính rẻ nhất nữa 20 nghìn /1 kg, thu về cũng phải gấp 3 lần trồng tràm.

Hơn nữa, cây sim còn chống xói mòn, chống bạc màu, cải tạo đất… Việc trồng cây mọc hoang ở rừng như cây sim, cây mua này còn không cần chăm sóc nhiều. Anh mua sim về trồng rồi bỏ đấy, lúc kết trái mới đến thăm thu hoạch. Cây này đặc biệt không kén đất trồng, đất càng bạc màu càng thích hợp, sỏi đá cũng vẫn phát triển tốt.

Ngoài ra, anh còn trồng chè khổng lồ, môn, bạc hà, rau muống, rau lang, bầu bí… cho leo giàn khắp nơi trong vườn để phục vụ chăn nuôi. Hiện nay Bình Minh Farmstay đã có hơn 100 heo rừng lai, chỉ giữ lại 50 nái và 5 đực, còn lại là heo lứa xuất bán cho bà con trong vùng hay thưc khách đến tham quan, thưởng lãm. Cùng với đó, anh nuôi đa dạng các loại bồ câu (gà, Pháp, hải âu, sư tử, ta…), gà (rừng, đông tảo, sao, tây, tre, nòi…), ngỗng (sư tử, trắng, Mã Cương), vịt (xiêm, ta). Ngoài ra anh còn thăm dò phát triển mô hình nuôi các động vật hoang dã như dúi, chồn, cheo, nhím…

Trao đổi với chúng tôi, anh nói rằng: Luôn mong muốn tạo ra một giống chó mới mang phong cách Bình Minh Farmstay. Giống chó này được lai tạo từ các dòng chó quý của Việt Nam là Bắc Hà, Phú Quốc, lài sông Mã. Hiện nay vấn đề lai tạo vẫn đang từng bước, anh xây dựng 4 khu vực để nuôi và lai giống, nhằm bảo đảm sao cho con giống như ý là phải biết săn bắt, bảo vệ chủ, bảo vệ farm, biểu diễn. Đặc biệt là không kén ăn, sạch sẽ, không đi vệ sinh bừa bãi.

Mô hình kinh tế vườn rừng tuần hoàn

Nhà báo cho biết, trước đây, khu đất ở phía trên đồi rất khô cằn còn phía dưới thì lại sình lầy. Để có một trang trại đẹp như hôm nay, anh phải mất nhiều năm cải tạo. Do địa hình đi lại khó khăn, nên tiền công máy đào, máy ủi rất cao. Anh đã tốn nhiều công sức để đắp đập nạo vét khu vực sinh lầy làm ao thả cá; đồng thời trồng rất nhiều loại cây trên đồi, tạo nên một hệ sinh thái vườn rừng.

Cũng như bao người khác, lúc đầu, anh cũng gặp nhiều khó khăn do nguồn vốn ít, kiến thức về trồng rừng không nhiều. Thế nhưng, anh vẫn kiên trì thực hiện. Ngay sau khi vay mượn đủ vốn dự định, anh đã bắt đầu tìm những giống cây bản địa về trồng như trắc, gõ, giáng hương, sưa, xà cừ,… Bước đầu, các loài cây này đều phát triển tốt.

Đến tháng 1/2020, khi vườn rừng đã phát triển, anh bắt đầu đưa các lại cây có giá trị kinh tế cao vào trồng tại vườn rừng và kết hợp trồng các loài cây rừng quý như lim, trám, mắc khén, dổi… Đồng thời, anh trồng thêm các loài cây như dổi rừng lấy hạt. Dưới tán rừng, anh còn trồng thêm các loài cây hoa màu, cây mì, cây bắp, cỏ voi, chè khổng lồ để làm thức ăn chăn nuôi tại chỗ và trồng các cây dược liệu như gừng, nghệ, đinh lăng…

Với phương châm “trồng đa cây, nuôi đa con”, anh Duy Khanh trồng thêm nhiều loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, vải, nhãn, bơ…; cùng với đó phát triển đàn dê lên hơn 50 con, kết hợp với nuôi bò để thả vào rừng.

Thời gian đầu, diện tích ao được anh thả nuôi cá nhưng hiệu quả kinh tế mang lại không cao, nên anh đã mạnh dạn tìm hiểu chuyển sang thả nuôi ba ba, nuôi lươn thả tự nhiên trên những khe suối. Với 4200 con ba ba giống ban đầu được thả vào trong ao để nuôi nhưng do không có hàng rào chắn, sau một trận mưa lớn nước hồ tràn làm ba ba thoát ra ngoài, một số thì chết sạch.

Không nản chí, anh kiên trì phát triển con vật nuôi này. Một số anh nuôi nhốt và mới đây anh thả thêm 1000 con vào suối, rồi đắp một con đập chặn nó đi ra ngoài, với hy vọng vài năm tới, khu sinh thái vườn rừng của anh là nơi trú ẩn an toàn, phát triển sinh sôi cho baba thiên nhiên, tạo hấp dẫn cho du khách tham quan trải nghiệm.

Trao đổi với chúng tôi, anh nói vui rằng anh đang làm nông nghiệp “lười”. Nghĩa là khác với cách làm nông nghiệp cũ phải tốn công chăm sóc, tiêu tốn nhiều phân bón, thuốc hóa học, sản phẩm làm ra không đảm bảo chất lượng. Với mô hình sinh thái vườn rừng đa tầng tán, nhiều loại cây, hầu như quanh năm có thể thu hoạch và thu lợi nhuận.

Vườn rừng đa tầng tán bao gồm nhiều loại cây được chọn giống kĩ lưỡng theo mô hình hệ sinh thái cộng sinh khép kín, tương hỗ, tự cân đối và hoàn toàn thuận theo tự nhiên: Những cây tầng trên che đỡ, tạo ra dưỡng chất cho tầng dưới hấp thụ, ngược lại những cây tầng dưới tạo ra độ mùn, khoáng giúp đất tơi xốp, tạo dưỡng chất cho những cây tầng trên phát triển. Tất cả cây trồng đều xanh tốt, không bị hư hại mặc dù không bón phân, tạo được nhiều nguồn thu nhập.

Đây là mô hình sản xuất trên đất đồi tự nhiên, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất. Những khu rừng sau khi trồng, sẽ giúp đất đai bổ sung lại chất hữu cơ, tái sinh rừng và phủ xanh núi đồi, góp phần phòng, chống lũ quét và sạt lở đất.

Bên cạnh đó còn thu được nhiều lợi ích trên cùng một diện tích canh tác, giá sản phẩm từ vườn rừng lại cao gấp đôi gấp ba giá sản phẩm cùng loại trên thị trường vì vừa sạch, vừa mang chất lượng vượt trội, trong khi chi phí đầu tư thấp, đơn giản, nên nhiều nơi đang hình thành và phát triển hệ sinh thái vườn rừng.

Việc phát triển trang trại theo mô hình vườn ao chuồng rừng có lợi thế là cùng lúc trồng nhiều loại cây con xen kẽ, bổ trợ nhau tạo nên nguồn thu vững chắc.

Kết hợp du lịch trải nghiệm

Giữa mênh mông rừng núi, những cây tre, mum, lồ ô, tầm vông đang bước vào vụ khai thác măng, hàng chục du khách nam nữ thích thú đưa từng nhát dao sắc lẹm, ôm từng bụm măng to là thành quả lao động, bỏ vào giỏ với tâm trạng vui tươi hiện rõ trên từng khuôn mặt. Bởi với họ, đây là lần đầu được trải nghiệm cắt măng rừng, được hít thở bầu không khí trong lành của núi rừng và chụp cho mình những bức ảnh lưu niệm thật đáng nhớ.

Nhóm du khách khác thì thích thú với các hoạt hoạt động cho chim bồ câu ăn, cho gà rừng, gà sao, gà tây, nhím ăn để chụp ảnh lưu niệm. Nhóm khác thì thích chó cưng, thích dê, nhóm khác thì thích cho cá, lươn, baba ăn. Riêng các gia đình có trẻ em thì thích thú với việc cho ngỗng, thỏ, bọ ăn rồi vuốt ve nó. Nhìn họ vui đùa bên nhau hạnh phúc, tôi tranh thủ ghi vài bức ảnh sinh động về cuộc trải nghiệm trên farm của du khách. Nhiều nhóm họ tranh thủ livestream, chụp ảnh quay clip để đăng tải trên mạng xã hội.

Nhà báo Duy Khanh còn cho biết, nơi đây rất thích hợp cho các gia đình đến trải nghiệm vào dịp cuối tuần. Thời gian tới, Bình Minh Farmstay tiếp tục mở rộng diện tích, chú trọng thêm nhiều loại hoa và đầu tư trang trí cảnh quan, để thu hút ngày càng đông đảo khách tham quan, trải nghiệm đến với địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, quảng bá du lịch của huyện Đạ Tẻh - một địa phương giáp ranh Cát Tiên, Madaguoi và Bảo Lộc.

Hiện nay, Bình Minh Farmstay chưa nuôi ngựa, vì trước đó khu vực này nhiều người đã nuôi nhưng thất bại làm anh cũng đắn đo. Tuy vậy, nhưng anh vẫn mong muốn nuôi ngựa thành công để du khách có thể vừa nằm nghỉ ngơi thư giãn, nhâm nhi tách trà trong khi ngắm những chú bò, ngựa đang gặm cỏ trên đồng cỏ xanh mướt. Đó là một trải nghiệm bình yên, nhẹ nhàng, chậm rãi trái ngược với cuộc sống xô bồ nơi đô thị. Du khách như được quay ngược thời gian về với ký ức tuổi thơ nơi có đồng cỏ, núi đồi thiên nhiên quê hương.

Về đêm, tôi thật sự ấn tượng với Bình Minh Farm. Trên những ngọn đồi, thủy điện và điện mặt trời thắp sáng, cùng tiếng côn trùng kêu và những đàn đom đóm bay lập lỏe. Từng nhóm ngồi quanh đống lửa bập bùng, thưởng thức đặc sản của Bình Minh Farmstay, cùng nhau trò chuyện, chia sẻ về cuộc sống, trải nghiệm của bản thân…

Chuyện trò rôm rả đến nửa đêm, chúng tôi về lều ngủ, cả khu trại yên tĩnh hòa vào không gian núi rừng rộng lớn, gần đó bếp lửa than hồng vẫn còn sáng le lói, mang lại cảm giác an yên. Sáng sớm, chúng tôi dậy đón bình minh, hít thở không khí trong lành và ngắm nhìn những thửa ruộng dưới thung lũng và mặt hồ Đạ Hàm đầy sương, thật là một trải nghiệm đáng nhớ...

Kết thúc hành trình, chúng tôi quay về TPHCM với cuộc sống vội vã thường ngày. Thời gian dần trôi, một Bình Minh Farmstay mộc mạc, đầy sức sống, hấp dẫn như nàng sơn nữ Tây Nguyên luôn để lại cho chúng tôi những hồi ức không thể nào quên.

Hẹn Bình Minh Farmstay một ngày không xa với mùa măng ngập tràn sắc lam gần gũi và màu vàng rực của của những đồi hoa dã quì đậm chất Tây Nguyên.

Thục Anh