Toàn huyện có 285 di tích, có 49 di tích được xếp hạng (trong đó có 7 di tích cấp quốc gia, 42 di tích cấp tỉnh, 8 di tích lịch sử cách mạng); 24 lễ hội truyền thống gắn với lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được công nhận, trong đó có lễ hội Mai An Tiêm được huyện tổ chức hằng năm.

Cùng với di tích, lễ hội, Nga Sơn còn biết đến với nhiều làng nghề và các sản phẩm tiêu biểu như sản phẩm thủ công mỹ nghệ chiếu, cói; các sản phẩm ẩm thực nổi tiếng như gỏi cá nhệch, rượu nếp Nga Sơn, dê núi ủ trấu; các sản phẩm dưa lưới Vạn Hoa, rượu đông trùng hạ thảo; dưa hấu Mai An Tiêm; mắm tôm, mắm tép Bạch Câu.

Nhiều công trình văn hóa tôn giáo có giá trị như chùa Hàn Sơn (Nga Điền); chùa Tiên (Nga An); chùa Bạch Tượng (Nga Giáp)... cũng là điểm đến tham quan tâm linh hấp dẫn du khách. Với những giá trị đặc trưng riêng về văn hóa, lịch sử, các làng nghề, ẩm thực đã tạo nên một bức tranh du lịch đa sắc, là nguồn lực quan trọng để Nga Sơn khai thác, phát triển du lịch.

Những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, ngành văn hóa, công tác quản lý nhà nước về du lịch, di sản văn hóa của huyện Nga Sơn đã được quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nhiều di tích lịch sử cách mạng, các lễ hội, làng nghề truyền thống đã và đang được phát huy, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tâm linh của Nhân dân, từng bước trở thành những sản phẩm du lịch hoàn chỉnh, hấp dẫn, thu hút ngày càng đông khách du lịch.

Huyện đã xây dựng cụm pano ảnh giới thiệu tại các di tích trọng điểm trên địa bàn; chỉ đạo hoàn thành, nghiệm thu dự án lắp đặt hệ thống chiếu sáng, cải tạo rào chắn, lối đi đảm bảo an toàn cho khách du lịch đến động Từ Thức (xã Nga Thiện); đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư phát triển du lịch. Năm 2023, du khách đến với huyện Nga Sơn ước tính hơn 67.880 lượt khách (chủ yếu là khách tham quan thắng cảnh, tham gia lễ hội, tâm linh, ẩm thực...); tổng thu du lịch ước đạt 4 tỷ 250 triệu đồng. Trong 2 tháng đầu năm 2024, Nga Sơn ước đón hơn 11.540 lượt khách.

Đồng chí Nguyễn Thị Minh, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Nga Sơn, cho biết: Nga Sơn là huyện giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, với nhiều tiềm năng thế mạnh về phát triển du lịch. Vùng quê Nga Sơn hội tụ rất nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử nổi tiếng gắn với những câu chuyện huyền thoại như sự tích Mai An Tiêm và quả dứa hấu đỏ; Từ Thức gặp Giáng Hương; chùa Tiên xứ Phật cõi trần, cảnh đẹp hồ Đồng Vụa; chùa Thạch Tuyền; chùa Bạch Tượng.

Dọc đôi bờ sông Hoạt theo dãy núi Tam Điệp còn có nhiều cảnh quan kỳ thú như động Lục Vân, động Trúc Sơn, cửa Thần Phù, núi Bia Thần, núi Lã Vọng. Theo các tài liệu, nơi đây từ xưa đã có rất nhiều nhà sử học, bác học như Phan Sư Mạnh, Trương Hán Siêu, Nguyễn Trãi, Lê Quý Đôn, Cao Bá Quát; các vua, chúa như Lê Thánh Tông, Trần Nhân Tông, chúa Trịnh Sâm và cả thái tử nước Lào... vãn cảnh, tức cảnh đề thơ trên núi. Vùng đất Nga Sơn còn hội tụ những di tích lịch sử như: Chiến khu Ba Đình; đền thờ Trần Hưng Đạo; đền Thờ Triệu Quang Phục; đền thờ nữ tướng Lê Thị Hoa; đền thờ danh tướng Trịnh Minh; đền thờ Thám hoa Mai Anh Tuấn,... thu hút du khách về với địa phương.

Trịnh Bình