Ngành thời trang phát thải 10% lượng khí carbon toàn cầu và gây ô nhiễm nghiêm trọng thứ hai trên thế giới. Vì vậy, trong xã hội ngày càng quan tâm đến vấn đề khí hậu, ngành công nghiệp này đang dần chuyển mình sang hướng sản xuất bền vững để thu hút khách hàng.

Trong hai thập kỷ qua, nhằm đạt được mục tiêu lớn là giảm phát thải khí nhà kính, nhiều thương hiệu đã đăng ký tham gia Dự án kiểm soát khí thải carbon (CDP) - một tổ chức đánh giá các hoạt động vì môi trường.

Tuy nhiên, tờ Guardian tiết lộ độc quyền những ảnh hưởng toàn cầu đang bị che giấu của ngành thời trang. Thông qua cách tính điểm, mặc cho lượng phát thải thực tế đang tăng lên từng ngày, các nhãn hiệu nổi tiếng như H&M và Nike vẫn tuyên bố cắt giảm tổng lượng khí thải CO2 hằng năm và nhận được điểm số cao từ CDP.

Hai “ông lớn” ngành thời trang ghi nhận tổng lượng khí thải toàn cầu của họ dựa trên tổng doanh thu. Điều đó có nghĩa rằng tổng lượng khí thải được tính là giảm khi tăng ít hơn mức tăng doanh thu mỗi năm. Trong báo cáo biến đổi khí hậu năm 2020, “đế chế” giày thể thao Nike mô tả “mức tăng trưởng doanh thu 7% sẽ bù đắp lượng khí thải tăng 1% so với cùng kỳ năm 2019, dẫn đến lượng khí thải tương ứng với doanh thu giảm hơn 5%”.

Bất chấp sự gia tăng lượng khí thải, CDP đã trao cho Nike điểm A-. H&M cũng tự báo cáo mức tăng "tổng lượng phát thải toàn cầu" trong năm 2017 và 2018, nhưng vì lượng phát thải tăng ít hơn doanh thu, nên dựa trên mức giảm tổng thể, thương hiệu này được trao điểm A mỗi năm.

Mối liên hệ giữa lượng phát thải và doanh thu chỉ là một trong những tiêu chí đánh giá được Nghị định thư về Khí thải nhà kính quy định. Các phương pháp phân chia lượng khí thải trong Phạm vi 1, 2 và 3 cũng là yếu tố quan trọng để tìm hiểu cách các thương hiệu làm giảm tổng lượng khí thải.

Phát thải Phạm vi 1 phát sinh trực tiếp từ việc công ty đốt nhiên liệu hóa thạch. Phát thải Phạm vi 2 xảy ra do nguồn năng lượng mua lại từ các nhà cung cấp dịch vụ tiện ích. Phát thải Phạm vi 3 là tất cả lượng phát thải gián tiếp khác hình thành dọc theo chuỗi giá trị.

Theo ghi nhận của CDP, các công ty cung cấp “tổng lượng phát thải kết hợp giữa phạm vi 1 và 2 trên toàn cầu” và báo cáo sự thay đổi của lượng phát thải này so với mức tăng doanh thu.

Kể từ năm 2016, việc đốt nhiên liệu hóa thạch làm tăng đáng kể lượng phát thải Phạm vi 1 của Nike (tính theo đơn vị tấn CO2). Nguyên nhân  xuất phát từ các hoạt động bán lẻ, phân phối và văn phòng, cùng một số  lĩnh vực khác.

Trước đó, Nike báo cáo rằng, trong năm 2015, công ty đã phát thải 17.975 tấn CO2. Đến năm 2021, con số tăng 163%, đạt mức 47.398 tấn.

Về phía H&M, lượng phát thải tăng từ 10.723 tấn CO2 lên 13.380 tấn trong giai đoạn 2015-2020,  sau đó giảm xuống  11.973 tấn vào năm 2021.

Điều quan trọng là nhiều công ty bỏ qua lượng phát thải Phạm vi 3. Nói cách khác, họ không tính đến ô nhiễm do chuỗi cung ứng gây ra.

Mặc dù Nike có giám sát lượng khí thải này, nhưng họ đã không cung cấp số liệu. Những chuyến đi công tác cũng thuộc phát thải ngược dòng Phạm vi 3. Điều đó có nghĩa là tác động của các chuyến bay không được tính vào “tổng lượng phát thải toàn cầu”.

Nike từ chối đưa ra phản hồi về vấn đề này, nhưng trước đó đã tuyên bố rằng phát thải Phạm vi 3 nói chung, cũng như việc đi công tác nói riêng, không phải là mục tiêu phát triển bền vững của họ.

Nhà bán lẻ đa quốc gia H&M đang tính toán và đặt mục tiêu phát thải Phạm vi 3. Trong bài phát biểu với tờ Guardian, công ty cho biết: “Lượng khí thải Phạm vi 1 và 2 chiếm ít hơn 1% lượng khí thải trong báo cáo. Mặc dù chúng đóng một vai trò quan trọng nhưng không phải là trọng tâm của chúng tôi. Con số này không đủ để hướng đến mục tiêu giảm 56%. Chúng tôi sẽ chú trọng vào Phạm vi 3 thông qua những cơ hội phát triển tiềm năng nhưng vẫn tôn trọng ranh giới hành tinh”. Vào năm 2021, công ty đã kiếm được 1,36 tỷ euro (33,7 tỷ VNĐ).

Các chuyên gia bày tỏ sự thất vọng trước tiến bộ tự xưng của ngành, đồng thời cảnh báo rằng việc tập trung vào tăng hiệu suất hơn là giảm lượng khí thải tuyệt đối (hay còn được gọi là quá trình phân tách tương đối) sẽ là mối đe dọa đối với hành tinh.

Ông James Dyke, phó giáo sư về khoa học hệ thống Trái đất tại Đại học Exeter chia sẻ: “Thành công của quá trình phân tách tương đối chính là nguyên nhân dẫn đến thảm họa”. “Hiện tượng nóng lên toàn cầu sẽ dừng lại khi chúng ta giảm lượng khí nhà kính trong khí quyển. Dù Nike có thêm vài triệu trong ngân hàng cũng không thể làm được điều đó”.

Thu Nga