Mới đây, tại hai hội thảo liên tiếp diễn ra tại Hà Nội và TP.HCM về bảo hộ và Thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong cách mạng công nghiệp 4.0, nhiều chuyên gia, nhà khoa học đã cùng nhau thảo luận về yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực của cơ quan sở hữu trí tuệ trong việc xử lý đơn đăng ký các đối tượng mới. Áp dụng chính xác công nghệ mới trong việc vận hành cơ quan sở hữu trí tuệ, đặc biệt là công nghệ blockchain, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, phải thúc đẩy hợp tác về bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở quy mô khu vực và toàn cầu, vì nhiều vấn đề sở hữu trí tuệ đã vượt ra khỏi biên giới một quốc gia và bản thân mỗi quốc gia riêng rẽ không thể xử lý được.

Phát biểu tại hội thảo, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Đinh Hữu Phí cho biết, CMCN 4.0 diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu, với tốc độ nhanh hơn những gì đã xảy ra từ trước đến nay và được dự báo làm thay đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị trên toàn thế giới.

Cuộc cách mạng này làm cho thế giới chúng ta “phẳng hơn”, bé hơn và phụ thuộc lẫn nhau hơn. Mỗi quốc gia đang đứng trước những cơ hội và thách thức. Nhiều quốc gia đang phát triển đã bị lỡ cơ hội tận dụng các thành tựu của các cuộc cách mạnh khoa học kỹ thuật trước đó để phát triển đất nước. Vì thế, CMCN 4.0 được cho là cơ hội “vàng” để các nước đang phát triển nắm bắt cơ hội và vươn lên.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng đặt ra cho hệ thống SHTT là phải được xây dựng và vận hành thật sự hiệu quả, kiến tạo cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

“Để làm được như vậy cần hoàn thiện và đổi mới cơ chế bảo hộ SHTT cho các đối tượng SHTT mới được tạo ra từ CMCN 4.0, ví dụ như bảo hộ sáng chế trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, in 3D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới,… Muốn vậy, cần hoàn thiện cơ chế và nâng cao năng lực thực thi quyền SHTT, đặc biệt trên môi trường internet.

Cần quan tâm đến vấn đề nâng cao năng lực của cơ quan sở hữu trí tuệ trong việc xử lý đơn đăng ký các đối tượng mới; áp dụng chính các công nghệ mới này trong việc vận hành Cơ quan sở hữu trí tuệ, đặc biệt là các công nghệ blockchain, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo.

Đặc biệt, phải thúc đẩy hợp tác về bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở quy mô khu vực và toàn cầu bởi vì nhiều vấn đề sở hữu trí tuệ đã vượt ra khỏi biên giới một quốc gia và bản thân mỗi quốc gia riêng rẽ không thể xử lý được", ông Đinh Hữu Phí cho biết thêm.

Khẳng định cuộc CMCN 4.0 tác động mãnh mẽ sự phát triển, thay đổi của hệ thống SHTT, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu, Đào tạo và Hỗ trợ, Tư vấn (Cục SHTT) Đỗ Thiên Hoàng cho biết, theo thống kê, năm 2016 có hơn 5.000 đơn sáng chế liên quan đến IoT đã được nộp tại Cơ quan sáng chế châu Âu và tăng trưởng 54% chỉ trong ba năm 2014-2016. Điều này khẳng định, các đơn sáng chế thuộc các lĩnh vực công nghệ thông minh sẽ gia tăng nhanh chóng cùng với sự ra đời của các vật liệu mới và các sáng chế được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo. Điều này cũng đặt ra thách thức không nhỏ trong việc bảo hộ các đối tượng sở hữu công nghiệp, thí dụ như bảo hộ kiểu dáng công nghiệp cho các sản phẩm in bằng công nghệ 3D.

Bên cạnh đó, việc thực thi quyền trong môi trường số sẽ trở nên khó khăn hơn, vì vậy các chính sách cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng để vừa không ngăn cản sự phát triển KH và CN, vừa bảo đảm an ninh, bảo mật và bảo đảm quyền SHTT được bảo hộ thỏa đáng.

Với kinh nghiệm ở nước sở tại, ông Manabu Niki, Trưởng bộ phận Hợp tác quốc tế, Cơ quan sáng chế Nhật Bản (JPO) cho biết ngay từ năm 2017, cơ quan này đã có kế hoạch sử dụng trí tuệ nhân tạo vào các khâu của lĩnh vực sở hữu trí tuệ như: Quyết định phân loại sáng chế; tra cứu tình trạng kỹ thuật, kiểu dáng, nhãn hiệu… có trước; tra cứu các sản phẩm dịch vụ đã xác định.

Cùng với sự gia tăng nhanh chóng số lượng thiết bị IoT (internet kết nối vạn vật) và mở rộng nhanh chóng thị trường đám mây trong ngành công nghiệp dịch vụ IT, số lượng đăng ký các thiết bị IoT và trình duyệt web ở Nhật Bản đã tăng lên đáng kể hàng năm.

Do đó, nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, Cơ quan sáng chế Nhật Bản cũng đã bổ sung các ví dụ về công nghệ IoT vào cuốn cẩm nang thẩm định và xuất bản trước các nước khác; đồng thời, thành lập "Đội thẩm định IoT" bao gồm thành viên là những người có kinh nghiệm với những sáng chế IoT để học hỏi và chia sẻ chuyên môn.

Đáng chú ý, GS. Mitsuyyoshi Hiratsuka (Đại học Tokyo, Nhật Bản) nêu quan điểm sở hữu trí tuệ đang dịch chuyển từ độc quyền sang cạnh tranh. Cách mạng công nghiệp 4.0 làm cho thế giới phẳng hơn, nhỏ hơn và phụ thuộc lẫn nhau hơn. Sở hữu trí tuệ trở thành một trong những công cụ được sử dụng để nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp và cả nền kinh tế.

Vì vậy, để tận dụng được các thành tựu khoa học kỹ thuật Việt Nam phải xây dựng và vận hành một hệ thống sở hữu trí tuệ thật sự hiệu quả, kiến tạo cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Loan Hoàng