Theo một khảo sát gần đây tại Mỹ, cứ mười vụ tự tử tại Xứ Cờ hoa thì có một vụ liên quan đến cơn đau mãn tính. Và kết quả khảo sát trên gần 6.000 người bị các cơn đau mãn tính thật sự là một con số đáng kinh ngạc, 49% bệnh nhân báo cáo rằng họ từng nghĩ đến chuyện tự tử vì phải chịu đựng những cơn đau dai dẳng hằng ngày. 

Nghiên cứu mới đang tìm hiểu về mối liên hệ giữa tỷ lệ tự tử và việc cắt giảm kê đơn thuốc nhóm opioid. Các nhà nghiên cứu tại Trường Y tế Công cộng Mailman thuộc Đại học Columbia đã xem xét dữ liệu kê đơn các loại thuốc nhóm opioid tại Mỹ từ năm 2009 đến 2017 và nhận thấy tỷ lệ tự tử cao hơn đáng kể ở các khu vực có lượng đơn thuốc opioid liều cao và sử dụng trong thời gian dài.

Từ năm 2016, nhiều bệnh nhân đã không thể tiếp cận được thuốc giảm đau nhóm opioid sau khi Trung Tâm Kiểm Soát Và Phòng Ngừa Dịch Bệnh Hoa Kỳ ban hành hướng dẫn về sử dụng loại thuốc này. Nhiều giả thuyết được đặt ra rằng những biện pháp quản lý nghiêm ngặt về giới hạn lượng sử dụng nhóm thuốc giảm đau này ngược lại có thể khiến số lượng người tự tử gia tăng.

Được biết, các loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid bao gồm morphin, codein, fentanyl, tramadol, hydrocodone, heroin… Đây là loại thuốc có hiệu quả giảm đau cao trong điều trị. Những thuốc này được dùng trong nhiều trường hợp chấn thương nặng như gãy xương, bỏng, giảm đau sau phẫu thuật, đặc biệt là cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối để cải thiện chất lượng cuộc sống.

Thuốc giảm đau nhóm opioid tương đối an toàn khi được sử dụng trong thời gian ngắn theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên nếu sử dụng lâu dài hoặc sai hướng dẫn có thể gây nguy cơ phụ thuộc thuốc, thậm chí là tình trạng nghiện opioid giống như nghiện ma túy. Chính tác dụng phụ nguy hiểm này khiến cho các cơ quan quản lý phải thắt chặt việc sử dụng thuốc giảm đau nhóm opioid.

“Mối quan hệ giữa thuốc giảm đau nhóm opioid và nguy cơ tự tử là một mối quan hệ phức tạp. Một trường hợp đặc biệt sẽ xuất hiện khi người bệnh giảm dần lượng opioid sử dụng của họ. Mọi người có thể trở nên tuyệt vọng nếu nỗi đau của họ không được kiểm soát tốt. Tuy nhiên, opioid cũng gây ra nguy cơ dùng quá liều cao hơn bất kỳ loại thuốc nào khác và khoảng 40% các ca tự tử do sử dụng thuốc quá liều ở Hoa Kỳ đều có liên quan đến opioid. Việc giảm kê đơn opioid trên toàn quốc trong vài năm qua dường như đã làm giảm số người tử vong vì tự tử”, Mark Olfson, giáo sư dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Columbia chia sẻ.

Các kết quả nghiên cứu đã được công bố trên Tạp chí Tâm thần học Hoa Kỳ. Bài nghiên cứu thậm chí đã đề cập đến thời kỳ mà tỷ lệ tự tử ở Hoa Kỳ tăng đều đặn, do các yếu tố như bệnh tâm thần, lạm dụng chất gây nghiện, khó khăn kinh tế và sự cô lập xã hội.

Giáo sư Olfson và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng số lượng các ca tự tử (bao gồm các trường hợp tự tử sử dụng opioid quá liều) có xu hướng giảm mạnh tại các khu vực có lượng kê đơn opioid giảm nhiều nhất. Nhóm nghiên cứu ước tính tỷ lệ người tử tự nói chung có thể tăng 3% và tăng 10,5% số ca tử vong do tự tử liên quan đến opioid nếu chính phủ không áp dụng các biện pháp hạn chế kê đơn opioid trên toàn quốc.

“Không có gì đáng ngạc nhiên khi thấy tác dụng của việc giảm kê đơn opioid trên toàn quốc đang giúp giảm số lượng người tử vong do tự tử. Nghiên cứu này muốn củng cố tầm quan trọng của thực hành kê đơn thuốc có chất gây nghiện an toàn”, nhóm nghiên cứu báo cáo.

Nghiên cứu mới cho ra kết quả trái ngược với nghiên cứu gần đây ở British Columbia. Theo đó, nghiên cứu tại British Columbia cho thấy việc giảm dần hoặc ngừng điều trị bằng giảm đau có chất gây nghiện có thể làm tăng đáng kể nguy cơ bệnh nhân tử vong do vô tình hoặc cố ý dùng quá liều. Các nhà nghiên cứu Canada tin rằng bệnh nhân ngừng sử dụng opioid có nhiều khả năng chuyển sang sử dụng các loại ma túy nguy hiểm.

Một nghiên cứu lớn vào năm 2021 về các bệnh nhân Hoa Kỳ đang điều trị bằng các loại thuốc có chất gây nghiện trong thời gian dài, nếu họ giảm dần liều thuốc có thể làm tăng nguy cơ tử vong do dùng quá liều và tăng ý muốn tự tử. 

Các nhà nghiên cứu cũng gặp nhiều khó khăn vì nguyên nhân của nhiều trường hợp tử vong do tự tử vẫn chưa thể xác định rõ ràng, khiến dữ liệu trở nên không đáng tin cậy. Các chuyên gia về dược phẩm cho biết có tới 30% trường hợp tử vong do quá liều opioid được báo cáo là do tai nạn nhưng thực chất là cố ý. 

Thùy Mai