Đối lập với lũ quét, “hạn hán chớp nhoáng” đề cập đến sự khởi phát nhanh chóng hoặc cường độ của hạn hán. Hạn hán chớp nhoáng thường là kết quả của lượng mưa thấp kết hợp với nhiệt độ, gió và bức xạ cao bất thường. Một nghiên cứu mới nhất chỉ ra hạn hán chớp nhoáng đang nhanh chóng trở thành điều bình thường mới, do đó khiến việc dự báo và chuẩn bị trở nên khó khăn hơn nhiều.

Chỉ trong vòng vài tuần, hạn hán chớp nhoáng có thể biến thành hạn hán nghiêm trọng. Mặc dù hạn hán chớp nhoáng bắt đầu nhanh, làm cạn kiệt nhanh chóng lượng nước trong đất, nhưng chúng thực sự có thể kéo dài hàng tháng, gây hại cho thảm thực vật và hệ sinh thái, thậm chí gây ra các đợt nắng nóng và cháy rừng. Do đó, một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã bắt đầu xác nhận và tìm hiểu về quá trình chuyển đổi từ hạn hán “chậm” thông thường sang hạn hán chớp nhoáng. Điều quan trọng, các tác giả nghiên cứu nhằm mục đích phân tích xu hướng này sẽ phát triển như thế nào trong các kịch bản phát thải carbon khác nhau.

Justin Sheffield, Giáo sư Thủy văn và Viễn thám tại Đại học Southampton cho biết: “Biến đổi khí hậu đã đẩy nhanh sự khởi đầu của hạn hán một cách hiệu quả. Mặc dù có sự khác nhau giữa các khu vực khác nhau, nhưng đã có một sự thay đổi toàn cầu đối với hạn hán chớp nhoáng trong 64 năm qua”.

Hạn hán chớp nhoáng phổ biến nhất ở đâu?

Hạn hán chớp nhoáng thể hiện rõ ràng nhất ở Đông và Bắc Á, Châu Âu, sa mạc Sahara và bờ biển phía tây của Nam Mỹ. Các khu vực khác như phía đông Bắc Mỹ, Đông Nam Á và Bắc Úc ít xảy ra, nhưng tốc độ khởi phát hạn hán vẫn gia tăng ở những khu vực này. Đáng chú ý, ở Amazon và Tây Phi không có bằng chứng về sự chuyển đổi sang hạn hán chớp nhoáng. Amazon trải qua sự gia tăng hạn hán chậm, trong khi Tây Phi trải qua sự gia tăng về tần suất và mức độ hạn hán nhanh và chậm.

“Khi chúng ta hướng tới một tương lai ấm áp hơn, hạn hán chớp nhoáng đang trở thành điều bình thường mới. Các mô hình của chúng tôi cho thấy các kịch bản phát thải cao hơn sẽ dẫn đến nguy cơ hạn hán chớp nhoáng cao hơn với thời gian diễn ra nhanh hơn, gây ra thách thức lớn cho việc thích ứng với khí hậu”, Giáo sư Sheffield giải thích.

Các nhà nghiên cứu tin rằng sự chuyển hướng sang hạn hán chớp nhoáng có thể dẫn đến những vấn đề đối với nhiều hệ sinh thái trên Trái đất, vì những môi trường sống như vậy không có đủ thời gian để thích nghi với tình trạng thiếu nước đột ngột và nhiệt độ quá cao. Dự báo hạn hán chớp nhoáng cũng khá khó khăn, vì các phương pháp dự đoán hạn hán hiện tại sử dụng thang thời gian dài hơn.

Các tác giả nghiên cứu cho biết các phương pháp mới là cần thiết để cung cấp các hệ thống cảnh báo sớm và chính xác hơn về hạn hán chớp nhoáng, cũng như nâng cao hiểu biết về tác động đối với hệ sinh thái tự nhiên và con người.

Mỹ Linh