Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu nông, lâm, thủy sản tháng 1/2023 ước đạt 6,8 tỷ USD, giảm 18,6% so với cùng kỳ năm ngoái; trong đó, xuất khẩu khoảng 3,72 tỷ USD, giảm 23,6%; nhập khẩu ước khoảng 3,1 tỷ USD, giảm 11,5%. Giá trị xuất siêu nông, lâm, thủy sản đạt 647 triệu USD, giảm 53,8%.

Trong các mặt hàng nông, lâm, thủy sản chính xuất khẩu, cá tra có sự giảm sút mạnh nhất với mức gần 40%; tiếp đến là cà phê, gỗ và các sản phẩm từ gỗ giảm 29,8%. Mặt hàng tôm cũng có mức giảm khá cao, trên 29%...

Đáng chú ý, trong các mặt hàng nông, lâm, thủy sản xuất khẩu chính của ngành, tháng 1/2023 chỉ có mặt hàng rau quả có tăng trưởng dương, tăng 3,1% so với cùng kỳ năm 2022 và đã đạt giá trị 300 triệu USD trong tháng 1.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Giám đốc Công ty Vina T&T; Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam chia sẻ năm 2023 sẽ là một năm khả quan cho xuất khẩu rau quả Việt Nam. Ngay từ tháng 1, ngành rau quả đã ghi nhận sự tăng trưởng ở các thị trường Mỹ (20-30%), Australia, Canada, EU.

Sự tăng trưởng về xuất khẩu của mặt hàng này được các chuyên gia, doanh nghiệp nhận định là sự mở cửa thương mại bình thường trở lại sau Covid-19 của thị trường Trung Quốc cũng như vừa qua nhiều nông sản đã được mở cửa sang các thị trường như: Nhật Bản, Trung Quốc, New Zealand…

Có thể thấy, việc thông quan sang Trung Quốc đều đặn trở lại, cùng hoạt động thu mua, chế biến tại các nhà máy sôi động cũng là cơ hội để giá các loại nông sản bật tăng mạnh. Sự tăng giá ghi nhận ở hầu hết các loại nông, thủy sản, đặc biệt rõ rệt nhất là trái cây, có mặt hàng đã tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba.3 tuần trở lại đây, giá sầu riêng bật tăng. Tại vùng trồng sầu riêng tỉnh Tiền Giang, giá đã tăng gần gấp đôi khi thông tin thị trường Trung Quốc nhập khẩu trở lại. Đối với thanh long, khi Trung Quốc mở cửa từ ngày 8/1/2023, giá đã tăng gấp 3 lần trước đó. Hiện giá thanh long tại vườn là hơn 33.000 đồng/kg.Tuy nhiên theo giới chuyên gia, hiện thị trường Trung Quốc đã có những quy định rất nghiêm ngặt nếu các doanh nghiệp (DN) không chủ động thay đổi thì sẽ đánh mất cơ hội cũng như lợi thế ở thị trường này.

Từ đầu từ năm 2022, Trung Quốc siết chặt quy định xuất khẩu nông sản vào thị trường này. Cụ thể, phía Trung Quốc sẽ thay đổi mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật theo hướng giảm hàm lượng thuốc bảo vệ gần ngang bằng với các nước phát triển. Cùng với đó, nước này cũng quy định về truy xuất được nguồn gốc, mã vùng trồng.

Theo ông Tô Ngọc Sơn - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công thương), Trung Quốc là đối tác thương mại số 1 của Việt Nam; cũng là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của thủy sản Việt Nam (sau Hoa Kỳ và Nhật Bản). Để tận dụng được lợi thế về vị trí địa lý cũng như thế mạnh về nguồn nguyên liệu nông sản, ông Sơn cho rằng, trong quản lý chất lượng, cần tăng cường quản lý giám sát chất lượng hàng xuất khẩu từ nuôi trồng, đến gia công; tăng cường tập huấn và nhân rộng mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP, HACCP.

Trong khi đó, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với các mặt hàng xuất khẩu chính là: 64,5% gỗ và sản phẩm từ gỗ, 16,5% thủy sản, 6,2% hạt điều, 2,1% cà phê, 1,9% rau quả, đây cũng là thị trường tiềm năng về xuất khẩu nông sản. Dự báo trong thời gian tới, nhu cầu nhập khẩu các sản phẩm nông sản sẽ tăng cao, đặc biệt là các sản phẩm gỗ, hạt tiêu dự báo tăng trưởng bình quân từ 1 -2% trong 5 năm tới; nhu cầu nhập khẩu cà phê dự báo sẽ tăng trưởng 4,8% trong giai đoạn 2020-2025.

Thị trường Hoa Kỳ có nhiều cơ hội song cũng có không ít thách thức. Thị hiếu thị trường này ngày càng đa dạng, thiên về sản phẩm chế biến, bảo quản lâu trong khi sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là sản phẩm thô, chất lượng chưa cao. Đến nay, số lượng mặt hàng được phép tiếp cận vào thị trường Hoa Kỳ vẫn còn khiêm tốn. Mới có 7 loại quả tươi của Việt Nam được phép xuất khẩu vào thị trường này, gồm: xoài, nhãn, vải, thanh long, chôm chôm, vú sữa, bưởi. Hoa Kỳ cũng đang gia tăng số vụ điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp với một số nông sản Việt Nam (cá tra, tôm, gỗ dán và tủ gỗ, mật ong); ban hành các quy định thực thi chương trình giám sát thủy sản nhập khẩu (SIMP), quy định thực thi Luật Bảo vệ động vật có vú ở biển (MMPA),…

Năm 2023 được dự báo là một năm có nhiều khó khăn đối với xuất khẩu nông sản. Dù vậy, thách thức luôn là điều luôn sẵn có. Do đó, để vượt qua các rào cản, cán đích và vượt mục tiêu về giá trị xuất khẩu đề ra đòi hỏi ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần chủ động nắm bắt thông tin, nhu cầu của từng thị trường; sớm tháo gỡ các rào cản kỹ thuật để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu. Mặt khác, linh hoạt trong từng giai đoạn của thị trường để nắm bắt các sản phẩm có thế mạnh. Cùng với đó là ưu tiên tổ chức các hoạt động tìm kiếm, mở rộng các thị trường tiềm năng. Song song với đó, từng bước khắc phục các khó khăn, điểm yếu của các mặt hàng nông sản để từng bước chinh phục các thị trường.

Bằng sự chủ động linh hoạt vượt khó và kinh nghiệm ‘chinh chiến’ trên các thị trường trong nhiều năm qua, kỳ vọng ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục cán được đích mới ấn tượng về xuất khẩu nông sản trong năm 2023.

Minh Vân