Hiện nay, công nghiệp bán dẫn (semiconductor) và trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là bộ đôi chìa khóa công nghệ cho tương lai tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Hai ngành này là trọng tâm của quá trình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Cách Mạng Công Nghiệp 4.0. Nhận thức được điều đó, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra nhiều chiến lược và chính sách ưu đãi nhằm thu hút đầu tư, thúc đẩy sự phát triển của cả hai lĩnh vực.

Chương trình Thách thức Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024 với chủ đề “Đổi mới sáng tạo cùng doanh nghiệp thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo chinh phục thị trường toàn cầu” chính thức được phát động vào 18/03/2024 cũng là một phần của nỗ lực này.

Bán dẫn và cơ hội để Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu

Bán dẫn, được mệnh danh là “trái tim” của ngành điện tử, là nền tảng cơ bản cho hầu hết các thiết bị công nghệ cao và hệ thống thông minh. Nói vậy là bởi ngành công nghiệp bán dẫn sản xuất ra các vi mạch hay còn gọi là chip - “bộ não” của mọi thiết bị điện tử hiện đại. Từ chiếc điện thoại thông minh, máy vi tính, máy ảnh, ti vi, ô tô… đến các hệ thống tự động và phân tích dữ liệu lớn, có thể nói công nghệ bán dẫn đang bao trùm cuộc sống của con người ngày nay. 

Doanh thu của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đã lên tới hơn 464 tỷ đô la Mỹ vào năm 2020. Con số này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng lên 624 tỷ đô la Mỹ trong năm 2024, theo Gartner. Tập đoàn tư vấn BCG cũng cho biết, thị trường chip bán dẫn tăng trưởng ổn định, có tiềm năng trở thành ngành công nghiệp ngàn tỷ USD vào năm 2030.

Việt Nam đi sau trong cuộc đua bán dẫn nhưng được đánh giá là có tiềm năng to lớn và hội tụ đủ các điều kiện để nhanh chóng phát triển hệ sinh thái bán dẫn cũng như tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Các chuyên gia trong ngành vi mạch bán dẫn trong - ngoài nước đều công nhận rằng Việt Nam có thế mạnh là địa chính trị ổn định; nguồn nhân lực trẻ, dồi dào, có khát khao học hỏi và vươn lên; hệ sinh thái công nghiệp nâng đỡ gồm các khu công nghiệp và khu công nghệ cao đã được hoàn thiện.

Nghị quyết 124/NQ-CP ngày 07/8/2023 của Chính phủ giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức, chuyên gia trong và ngoài nước dự thảo Đề án phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045. Theo nghị định 94 dành riêng cho NIC được Chính phủ ban hành năm 2020, doanh nghiệp bán dẫn được hưởng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 30 năm kể từ năm đầu tiên có doanh thu, miễn thuế trong 4 năm và giảm 50% số thuế phải nộp không quá 9 năm tiếp theo kể từ khi có thu nhập chịu thuế…

Đến nay đã có khoảng 40 công ty từ nhiều quốc gia khác trên thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… đầu tư vào Việt Nam. Sự xuất hiện của nhiều “ông lớn" trong ngành bán dẫn quốc tế như Renesas, Intel, Synopsys, Marvell, Ampere… cho thấy hiệu quả của những nỗ lực mang tầm quốc gia với lĩnh vực này. Đến năm 2024, Việt Nam cũng chính thức có hai doanh nghiệp nội địa bước vào sân chơi bán dẫn là FPT Semiconductor và Viettel.

Trong tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện năm 2023, Hoa Kỳ ghi nhận tiềm năng to lớn của Việt Nam trở thành quốc gia chủ chốt trong ngành công nghiệp bán dẫn và cam kết tích cực phối hợp với Việt Nam nhằm nâng cao vị trí của Việt Nam trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

Cam kết này ngay sau đó đã được cụ thể hóa thông qua chuyến thăm và làm việc của Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Hoa Kỳ (SIA) và Chủ tịch Tập đoàn Nvidia Jesen Huang với Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại NIC cơ sở Hòa Lạc. Tiếp đó là các khóa đào tạo thiết kế vi mạch bán dẫn dành cho các giảng viên và sinh viên năm cuối các trường Đại học khoa học công nghệ hàng đầu của Việt Nam theo giáo trình và phần mềm của TreSemi và Cadence.

Trí tuệ nhân tạo: Động lực đằng sau sự tự động hóa và tăng cường hiệu suất

Năm 2012, Google phát triển thành công hệ thống học máy DeepMind. Trong một thập kỷ sau đó, cuộc đua công nghệ AI đã bứt tốc với mức độ chóng mặt. Đại dịch COVID-19 thúc đẩy việc ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục và kinh doanh. Sự ra đời của ChatGPT, một chatbot có khả năng giao tiếp tự nhiên, sáng tạo vào năm 2023 kéo theo làn sóng AI tạo sinh ồ ạt xuất hiện đã tác động lớn đến cách con người tư duy và làm việc.

Theo dự báo của IBM, trí tuệ nhân tạo đứng đầu trong số 5 xu hướng công nghệ của năm 2024. Với lịch sử nghiên cứu và phát triển ứng dụng lâu dài, AI được cho là sẽ đem lại doanh thu lên đến 16.000 tỷ USD vào năm 2030. IBM cũng dự đoán rằng quy mô thị trường AI tạo sinh tại Việt Nam sẽ đạt mốc 100,2 triệu USD trong năm nay.

Từ năm 2021, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo đến năm 2030. Theo báo cáo chỉ số sẵn sàng về AI vừa công bố vào 1/2024 của Oxford Insights, Việt Nam đã vươn lên đứng thứ 5/10 trong khu vực ASEAN.

Có thời gian làm việc và tìm hiểu lâu dài về Việt Nam, ông Rafael Frankel - Giám đốc Chính sách Công khu vực Đông Nam Á của Meta chia sẻ: “Trong tương lai, tôi nghĩ Việt Nam sẽ trở thành một con rồng về trí tuệ nhân tạo, thúc đẩy ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo ở khu vực Đông Nam Á”.

Khi hai làn sóng công nghệ lớn gặp nhau

Theo báo cáo mới nhất của Gartner năm 2024, Nvidia lần đầu tiên tiến vào top 5 công ty có doanh thu hằng năm cao nhất trong lĩnh vực bán dẫn, vượt qua các đối thủ lớn như Samsung, Intel và TSMC. Bài phân tích của Statista cho rằng, thành tích bất ngờ này là nhờ vào sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI). Nhu cầu về chip AI ngày càng cao, tạo ra nhiều cơ hội cho các công ty khởi nghiệp và các công ty lớn trong việc phát triển giải pháp cho trí tuệ nhân tạo. Đây là bằng chứng cho thấy mối quan hệ tương trợ mạnh mẽ giữa hai lĩnh vực bán dẫn - AI và tác động tích cực của chúng lên nền kinh tế thế giới. Việt Nam tất nhiên không thể nằm ngoài cuộc đua này.

Tại họp báo phát động chương trình Thách thức Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông phát biểu:“Thách thức Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024 bám sát vào bối cảnh ngành công nghiệp bán dẫn ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cạnh tranh kinh tế toàn cầu, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, chiến lược phát triển các ngành công nghệ cao của Chính phủ Việt Nam”.

Sự phát triển của ngành bán dẫn không chỉ giúp Việt Nam gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn là bước đệm để tiến tới một nền kinh tế số đầy tiềm năng. Trong khi đó, AI đang mở ra những cơ hội mới trong việc tối ưu hóa sản xuất, phân tích dữ liệu lớn và phát triển các giải pháp sáng tạo. Sự kết hợp giữa bán dẫn và AI không chỉ giúp cải thiện hiệu suất và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp mà còn góp phần vào việc nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy sự phát triển bền vững.

Chương trình Thách thức Đổi mới sáng tạo Việt Nam (Vietnam Innovation Challenge - VIC) là chương trình hiện thực hóa tầm nhìn của Sáng kiến Đổi mới sáng tạo Việt Nam (InnovateVN), do Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) phối hợp với Tập đoàn Meta tổ chức, nhằm tìm kiếm các giải pháp đổi mới sáng tạo từ các tổ chức/cá nhân trên toàn thế giới để giải quyết những thách thức quan trọng tầm quốc gia, hướng đến một Việt Nam phát triển thịnh vượng và bền vững.

Thách thức Đổi mới sáng tạo Việt Nam năm 2024 với chủ đề “Đổi mới sáng tạo cùng doanh nghiệp thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo chinh phục thị trường toàn cầu”. Chương trình hướng đến mục tiêu là một sân chơi trí tuệ, hội tụ các nguồn lực để cùng hợp tác, tạo ra những ý tưởng đột phá và tận dụng tiềm năng, nắm bắt cơ hội của ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, từ đó giúp các doanh nghiệp đạt được những thành công mới, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Hải Âu