Theo sử sách ghi lại, Lễ hội Mường Đòn gắn liền với vị tướng quân Bạch Mã Linh Lang, tên thật là Vũ Duy Dương, là tổng trấn giữ vùng đất phía Tây Thanh Hóa. Ông là một võ tướng có công phò nhà Lê diệt nhà Mạc lập được nhiều công trạng cùng với 10 bộ tướng của mình. Trong một trận giao tranh ác liệt với binh tướng nhà Mạc, ông bị chém giữa đám hỗn quân, mặc dù đầu lìa khỏi cổ, nhưng thân vẫn trên mình ngựa chạy về đến đất Mường Đòn.

Tưởng nhớ công lao to lớn giữ đất, giữ Mường của ông, vua Lê Trang Tông ban cho sắc phong Bạch Mã Linh Lang thượng đẳng thần và được dân làng lập đền thờ tôn ngài là Thành hoàng làng của Mường Đòn, đồng thời tôn làm cụ tổ của dòng họ mình. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử nhưng những công trạng của ông vẫn được các thế hệ người Mường Đòn tôn vinh, ghi nhớ.

Hằng năm, từ 17 đến 19 tháng Giêng, Nhân dân Mường Đòn tổ chức lễ hội, tế rước trọng thể với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao phong phú, đa dạng, như: Ngày lễ chính (tức ngày 18 tháng Giêng), dân làng cử ra một đội hành lễ ăn mặc chỉnh tề, tập trung tại sân đình rồi cùng các vị cao niên, trưởng Mường đến nhà ông thủ từ để đưa bát hương, đồ nghi trượng, tráp đựng sắc phong về đình làng để làm lễ khai hội. Tiếng cồng chiêng, tiếng người dự hội rộn vang khắp bản Mường. Phần lễ được cử hành trang nghiêm, chủ tế khẩn thỉnh Thành hoàng làng Vũ Tướng quân rồi đọc bài văn tế ca ngợi công trạng của ông, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, dân làng đoàn kết, mọi nhà được ấm no, quê hương bình yên. Phần hội với các hoạt động văn hóa, văn nghệ như: hát đúm, hát xường, hát giao duyên... và các trò chơi dân gian và thể thao như: kéo co, đánh mảng, đấu vật, ném còn, bóng chuyền... diễn ra thâu đêm, suốt sáng. Nổi bật nhất đó là làn hát tuồng cổ do chính người dân trong Mường Đòn thể hiện ngợi ca công đức to lớn của tướng quân Vũ Duy Dương, ngợi ca quê hương, đất nước.

Lễ hội cứ thế kéo dài đến hết đêm và bế mạc vào sáng ngày hôm sau bằng lệ phá cỗ. Mọi người tham gia lễ hội cùng nhau ăn cỗ vui vẻ và cầu chúc cho một năm đất trời yên ả, mùa màng tốt tươi, lúa ngô đầy đồng, dân làng no đủ.

Lễ hội Mường Đòn ở xã Thành Mỹ thể hiện những giá trị văn hóa truyền thống trong sinh hoạt cộng đồng của người Mường ở Thạch Thành.

                                                                  Đinh Điệp