Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM vừa tổ chức hội thảo "Phát huy vai trò của khoa học công nghệ phục vụ phát triển kinh tế, xã hội của TP.HCM".

Theo ông Nguyễn Việt Dũng - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM, hiện nay, TP.HCM đang đứng đầu cả nước về chi tiêu cho khoa học và công nghệ. Tổng chi tiêu xã hội cho khoa học và công nghệ chiếm khoảng 0,9% GRDP. Mỗi năm, TP.HCM dành nguồn đầu tư khoảng 2% ngân sách cho khoa học và công nghệ.

Tuy nhiên, ông Dũng cho biết còn có nhiều hạn chế về đầu tư cho khoa học và công nghệ. Ngân hàng Thế giới (WB) thống kê chi tiêu xã hội cho nền kinh tế nghiên cứu phát triển (R&D) cả nước chỉ chiếm 0,4% GDP, ở các nước phát triển con số này chiếm từ 2-6%, chẳng hạn tại Singapore chiếm khoảng 3,5%, tại Hàn Quốc và Israel chiếm đến 5-6% GDP.

"Dù Nhà nước đầu tư hơn 2% ngân sách cho TP.HCM mỗi năm thì không thấm thía gì nếu không có sự đầu tư của xã hội. Theo thống kê, Nhà nước chỉ chiếm khoảng 5-10% cho tổng chi tiêu khoa học và công nghệ của cả nước, còn lại 90-95% đến từ doanh nghiệp", ông Dũng nói.

Từ đó, theo ông Dũng các chính sách chưa thúc đẩy được việc đầu tư cho khoa học công nghệ.

Bên cạnh đó, trong quá trình quản lý ông Dũng nhận thấy TP.HCM còn thiếu các tập thể khoa học mạnh. Trong một báo cáo mới nhất năm 2022 của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển chiến lược của Úc đã chỉ ra rằng trong 40 công nghệ dẫn dắt thế giới hiện nay, Trung quốc đã chiếm tới 37 công nghệ. 

Qua số liệu nghiên cứu cho thấy, hầu hết những bài báo trong ngành công nghệ đang dẫn dắt thế giới của Trung Quốc đến từ một số ít trung tâm nghiên cứu mạnh ở nước này. Từ đó, ông Dũng nhận định TP.HCM cần có những trung tâm xuất sắc để dẫn dắt.

"Nếu chúng ta không có những chính sách để thúc đẩy hình thành và phát triển những trung tâm xuất sắc thì khó mà có thể làm chủ được công nghệ, phát minh ra công nghệ mới", ông Dũng nhấn mạnh. 

Thực tế trong những năm qua, TP.HCM có hơn 500 nhiệm vụ khoa học và công nghệ mà TP đã hỗ trợ nghiên cứu cho các trường, viện nhưng còn rời rạc, không có có dự án nghiên cứu 5-10 năm, chủ yếu chỉ đề nghị 1-2 năm.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Thành Luân - Công ty TNHH cơ điện tử Hiệp Phát, giảng viên Trường đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia TP.HCM nêu lên một số điểm hạn chế về chính sách cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ.

Theo ông Luân doanh nghiệp khoa học công nghệ chưa có được ưu tiên về thuế, mặc dù có nhiều chính sách đưa ra nhưng gần như rất ít doanh nghiệp được miễn giảm. 

Bên cạnh đó, chính sách thuế nhập khẩu chưa hợp lý, khi nhập máy móc từ nước ngoài về thì thuế 0%, nhưng nghịch lý khi nhập linh kiện của máy để nghiên cứu thì chiếm khoảng 5-20%. 

"Chính sách thuế nhập khẩu phải thay đổi, mua thiết bị về nghiên cứu mà đóng thuế còn cao hơn mua nguyên cả máy thì mua máy luôn chứ nghiên cứu làm gì", ông Luân nói.  

Ông Luân cho biết các sản phẩm hình thành từ nghiên cứu khoa học thì chính sách thuế cũng có vấn đề. Chẳng hạn, khi làm rượu đông trùng hạ thảo rồi đem bán thì không được miễn thuế vì đông trùng hạ thảo miễn thuế, còn rượu thì không nên cũng không giải quyết được.  

Theo đó, ông Luân cho rằng Nhà nước chưa thực sự quan tâm tới phát triển không học công nghệ, các chính sách hỗ trợ nhưng chưa tới được, chưa phục phụ được. Thực tế hiện nay doanh nghiệp khoa học và công nghệ tự thân vận động, xoay xở là chính. 

Ông Luân đưa ra  2 đề xuất, các doanh nghiệp khoa học và công nghệ hiện nay rất khó được miễn  thuế vì vậy nên cần thành lập cụm công nghiệp hoặc khu tập trung để có chung một cơ quan quản lý.

Theo ông Luân doanh nghiệp khoa học và công nghệ không nên là doanh nghiệp sản xuất mà Sở hoặc TP.HCM nên tổ chức doanh nghiệp này thành cụm. Các doanh nghiệp vào cụm đó để nghiên cứu rồi dùng kết quả nghiên cứu cho các doanh nghiệp sản xuất.

Tại hội thảo, Phó Bí thư Thành ủy Nguyễn Hồ Hải cho biết TP.HCM cần tập trung phát huy vai trò của khoa học và công nghệ trong việc phát triển các nhóm sản phẩm công nghiệp chủ lực và nhóm sản phẩm công nghiệp tiềm năng. 

Theo ông Hải, cần đẩy mạnh các chương trình nghiên cứu và phát triển công nghệ, đặc biệt là các lĩnh vực có ưu tiên như công nghệ xanh, trí tuệ nhân tạo, và IoT. Đồng thời, cần tạo điều kiện thuận lợi để chuyển giao công nghệ từ các trung tâm nghiên cứu sang doanh nghiệp, từ ý tưởng sáng tạo thành sản phẩm và dịch vụ thực tế. Bên cạnh đó, sự kết hợp giữa các doanh nghiệp công nghệ, trường đại học, viện nghiên cứu và cộng đồng địa phương sẽ tạo ra một môi trường thúc đẩy sự phát triển bền vững hơn.

Võ Liên