Sáng ngày 3/11, báo cáo "Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam" và "Đổi mới công nghệ ở Việt Nam - Đánh giá tác động của công nghệ đến tăng trưởng kinh tế" được Bộ Khoa học và Công nghệ, Ngân hàng Thế giới (WB) và Đại sứ quán Australia tại Việt Nam công bố.

Báo cáo "Đổi mới công nghệ ở Việt Nam - Đánh giá tác động của công nghệ đến tăng trưởng kinh tế" trong khuôn khổ dự án Aus4Innovation đã xác định rõ tác động, định lượng vai trò của khoa học, đổi mới công nghệ. Khi sử dụng các mô hình vào cơ sở dữ liệu mở rộng về đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp tại Việt Nam, các nhà nghiên cứu đã cho thấy đổi mới công nghệ đã đóng góp hơn 50% vào tăng trưởng kinh tế tổng thể của Việt Nam trong giai đoạn 2016-2019.

Dẫn chứng về những đóng góp của khoa học công nghệ, ông Nguyễn Đoàn Kết, Phó Chủ tịch HĐQT, Phó Tổng Giám đốc công ty cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông cho rằng, không có mô hình mẫu về đổi mới sáng tạo cho tất cả doanh nghiệp mà phải tìm bước đi phù hợp với năng lực và trình độ của mỗi doanh nghiệp. Ông nhấn mạnh việc áp dụng khoa học công nghệ giúp họ đạt được các thành tựu lẫn giải thưởng. Theo đó, ngay từ năm 2009, Rạng Đông chú trong sự liên kết hợp tác và đầu tư, trong đó xây dựng 3 trung tâm nghiên cứu (ánh sáng, công nghệ số và phát triển các mô hình kinh doanh trên nền tảng thương mại số).

Nói thêm về tầm quan trọng của khoa học công nghệ, bà Phạm Hiền, dự án Data61- CSIRO, đánh giá khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là trụ cột trong quan hệ chiến lược giữa Việt Nam và Australia.

Bà cho biết, Việt Nam đang được hưởng lợi từ việc áp dụng các kết quả từ khoa học công nghệ, điều này cũng đã thể hiện rõ ràng qua sự khác biệt giữa các ngành nghề đã và đang tận dụng kết quả của khoa học công nghệ với các ngành nghề còn đang đi theo lối cũ.

Thông qua các nghiên cứu gần đây, bà Hiền cho rằng nhiều ngành tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ về khoa học công nghệ như ngành năng lượng (năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời, gió, quản lý điện lực). Đặc biệt ngành dược trở thành lĩnh vực nổi trội trong việc áp dụng đổi mới sáng tạo trong việc đưa ra sản phẩm mới.

Điều đó cho thấy thị trường Việt Nam đang trong giai đoạn đầu áp dụng đổi mới công nghệ, thể hiện tỷ trọng SCI đang ngày càng tăng. Trước đây 5 năm tỷ trọng này mới ở 5% nhưng đã tăng đáng kể lên tới 20% hiện nay. Đặc biệt Việt Nam đang có những chủ thể "chơi lớn" - năng động, có đầu tư lớn, cũng như sẵn sàng phát triển ứng dụng công nghệ mới trên thị trường.

Nhấn mạnh về mạng lưới kết nối viện, trường trong việc tham gia quá trình đổi mới công nghệ, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết việc hợp tác giúp đưa kết các nghiên cứu "đúng và trúng vấn đề doanh nghiệp đang quan tâm".

Ông Thắng cho rằng cần phải có định hướng dài hạn giúp các doanh nghiệp nhận ra các yêu cầu như vấn đề chuyển đổi số, đổi mới công nghệ và cần tìm cách đưa nghiên cứu ra chào hàng với doanh nghiệp.

"Cái đích cuối cùng của việc nghiên cứu vẫn là được ứng dụng trong thực tiễn kinh doanh và đào tạo nguồn nhân lực trẻ", PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng nói.

Mặc dù ngành Khoa học công nghệ đang có đóng góp lớn trong mức tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam, tuy nhiên, theo Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy, sự đầu tư vào khoa học công nghệ chưa đến được ngưỡng cần thiết để tạo ra bước nhảy vọt cho nền kinh tế Việt Nam cũng như các nước đang phát triển trong khu vực Đông Nam Á.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy chỉ ra một thực tế các doanh nghiệp sản xuất vẫn là sử dụng công nghệ 1.0 (sản xuất bằng tay), 2.0 (tự động chưa kết nối máy tính) và có khoảng cách rất xa ở mức 4.0.

Điều này đồng nhất với nội dung báo cáo của WB về đổi mới sáng tạo, trong đó chỉ ra số lượng doanh nghiệp ở Việt Nam có sử dụng các công nghệ 4.0 như in 3-D, robot còn rất ít.

"Chỉ có 29% doanh nghiệp sử dụng máy móc được điều khiển bởi máy tính, công nghệ kỹ thuật số của công nghiệp 3.0. Chỉ 8,7% sử dụng công nghệ này một cách tích cực, hiệu quả là vấn đề đáng quan ngại", báo cáo viết.

Để khắc phục điều này, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho rằng, cần có đầu tư tạo động lực cho doanh nghiệp để dám đổi mới cho công nghệ để phát triển bền vững hơn. Thực tế các doanh nghiệp vẫn duy trì được và phát triển tốt trong đại dịch thời gian qua là minh chứng rõ nhất việc đầu tư đổi mới sáng tạo.

Theo các chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang có tốc độ phát triển nhanh chóng cả về phương diện kinh tế và công nghệ trong những năm gần đây. Các phân tích cũng cho thấy vai trò của người lãnh đạo cùng với thể chế mạnh sẽ là chìa khóa để Việt Nam tận dụng cơ hội và tháo gỡ các nút thắt để phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Phát biểu tại sự kiện, bà Carolyn Turk, giám đốc WB tại Việt Nam cho rằng có nhiều bằng chứng cho thấy việc áp dụng công nghệ cho thấy kết quả tốt về mặt kinh tế và cách tư duy giúp xây dựng khung chính sách giúp gắn kết nguồn lực.

Bà Carolyn Turk nhận định, sự phát triển kinh tế Đông Á trong thập kỷ qua rất đáng chú ý khi giúp hàng triệu người thoát nghèo. Các thách thức về xung đột toàn cầu, đại dịch Covid-19 và tăng trưởng năng suất toàn cầu chậm lại khiến khu vực khó bắt kịp, đây cũng là vấn đề của Việt Nam. Biến đổi khí hậu cũng làm gia tăng tính tổn thương, đại dịch đảo ngược kết quả giảm nghèo cho thấy tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số với phát triển kinh tế cũng như quá trình số hóa. Tăng cường nguồn nhân lực cũng đóng vai trò quan trọng để có thể đổi mới sáng tạo.

"Báo cáo là cơ sở để các nhà chính sách sử dụng hoạch định về chiến lược, là đóng góp khoa học, phù hợp với các lĩnh vực chính", bà nói và cho rằng, Việt Nam có thể nâng cao năng lực doanh nghiệp, thúc đẩy hấp thụ công nghệ mới, tăng cường khả năng tiếp cận.

"Đổi mới sáng tạo trở thành chìa khóa để vượt qua các thách thức hiện có, là chiến lược đột biến cho đổi mới sáng tạo Việt Nam", bà Carolyn Turk nói.

Thái An