Ngày 27/6/2023, Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.HCM đã mở phiên xét xử phúc thẩm vụ án "Tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ" liên quan đến bài thơ, lời bài hát "Gánh mẹ".

Trước đó, vụ án đã được xét xử sơ thẩm tại Tòa án nhân dân TP.HCM. Theo bản án sơ thẩm ngày 25/4/2022, Tòa án nhân dân TP.HCM đã nhận định "ông Nhật là tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm văn học là bài thơ Gánh mẹ"; "ông Nhật là tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả của phần lời của tác phẩm âm nhạc là bản nhạc Gánh mẹ".

Tuy nhiên, ông Đoàn Đông Đức (Nghệ danh Quách Beem) đã kháng cáo đối với toàn bộ bản án sơ thẩm.

Tại phiên tòa xét xử phúc thẩm, hội đồng xét xử nhận định ông Đức kháng cáo cho rằng mình là tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả của bài hát "Gánh mẹ" nhưng không có tài liệu, chứng cứ gì chứng minh ngoài những tài liệu, chứng cứ đã được tòa án cấp sơ thẩm xem xét, đánh giá. Do đó, hội đồng xét xử không chấp nhận toàn bộ kháng cáo của ông Đức.

Với tuyên xử của Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.HCM, ông Nhật đã được công nhận là tác giả đồng thời là chủ sở hữu của bài thơ "Gánh mẹ" và lời bài hát "Gánh mẹ".

Như vậy, vụ án đã chính thức khép lại với quyền tác giả của bài thơ, lời bài hát "Gánh mẹ" được trao trả về cho đúng chủ sở hữu - ông Trương Minh Nhật. 

Theo đó, kể từ thời điểm này, mọi hành vi khai thác, sử dụng bài thơ “Gánh mẹ”, lời bài hát "Gánh mẹ" của các tổ chức, cá nhân đều phải được sự đồng ý của ông Nhật, trừ các trường hợp được pháp luật cho phép và phải đảm bảo quyền nhân thân, nêu tên ông Nhật là tác giả khi sử dụng bài thơ, lời bài hát "Gánh mẹ".

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo, ông Trương Minh Nhật - tác giả, đồng thời là chủ sở hữu bài thơ, lời bài hát "Gánh mẹ" – cho biết: "Sau gần 5 năm quyết liệt theo đuổi vụ kiện, đến giờ phút Tòa tuyên bố tôi là tác giả của bài thơ "Gánh mẹ", đồng thời là tác giả của lời bài hát "Gánh mẹ", tôi vỡ òa lên vì quá hạnh phúc. Bao nhiêu năm công sức tôi bỏ ra đòi công lý chịu biết bao nhiêu thị phi, kiên trì, lẫn bệnh tật nay đã thành hiện thực".

Không thể phủ nhận vai trò của Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả

Luật sư Trương Thị Dạ Thảo - Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ông Trương Minh Nhật trong phiên tòa phúc thẩm chia sẻ trong vụ án này tòa án đã đánh giá đúng giá trị của Giấy chứng nhận quyền tác giả.

Theo quy định tại Khoản 2 Điều 49 Luật Sở hữu trí tuệ, việc nộp hồ sơ đăng ký quyền tác giả không phải là thủ tục bắt buộc để được hưởng quyền tác giả và quy định tại Khoản 3 Điều 49 Luật Sở hữu trí tuệ, "tổ chức, cá nhân đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan không có nghĩa vụ chứng minh quyền tác giả, quyền liên quan thuộc về mình khi có tranh chấp, trừ trường hợp có chứng cứ ngược lại".

Do đó, ông Đoàn Đông Đức mặc dù đã được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho bài hát "Gánh mẹ" nhưng trước những chứng cứ về việc ông Nhật đã đăng tải bài thơ trên facebook từ ngày 13/6/2014, tòa án vẫn yêu cầu ông Đức phải cung cấp các tài liệu, chứng cứ chứng minh bài hát "Gánh mẹ" đã tồn tại trước thời điểm này.

"Vì ông Đức không cung cấp được thêm bất cứ tài liệu, chứng cứ nào khác nên tòa án đã công nhận ông Nhật là tác giả đồng thời là chủ sở hữu của bài thơ và lời bài hát "Gánh mẹ". Quyết định này là hoàn toàn thuyết phục, phù hợp với quy định pháp luật, thông lệ quốc tế và tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án", Luật sư Thảo cho biết.

Bên cạnh đó, theo Luật sư Trương Thị Dạ Thảo - Văn phòng Luật sư Phan Law VietNam, việc đăng ký quyền tác giả không phải là thủ tục bắt buộc để được hưởng quyền tác giả theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận vai trò của Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả khi có tranh chấp xảy ra.

"Chúng tôi vẫn khuyến khích các tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện thủ tục đăng ký quyền tác giả cho các tác phẩm mà mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Khi đăng ký, tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả phải đảm bảo ghi thông tin một cách trung thực, chính xác. Việc cung cấp thông tin không đúng hoàn toàn có thể khiến cho Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả bị hủy bỏ", Luật sư Thảo nói.

Ngoài ra, tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả cũng cần phải tạo lập, lưu giữ cho mình những chứng cứ khác về việc sáng tác, các thời điểm hoàn thành và công bố tác phẩm ngoài Giấy chứng nhận quyền tác giả để bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong trường hợp có tranh chấp xảy ra.

Cùng ý kiến, ông Trương Minh Nhật cho rằng các tác giả nên đăng ký bản quyền để bảo vệ quyền lợi của tác giả và tác phẩm, nhưng đó phải là tác phẩm do mình làm ra. 

Bình Tú - Diệu Nguyên