Hiện nay, tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đang tác động tiêu cực tới đời sống người dân. Đặc biệt, nạn hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ xuất hiện những xu hướng mới, tinh vi hơn, chuyên nghiệp hơn và mang yếu tố nước ngoài nhiều hơn.

Tại buổi toạ đàm: "Nhận diện thủ đoạn buôn bán hàng giả, hàng nhái trên thương mại điện tử (TMĐT)" , ông Nguyễn Đức Lê - Phó cục trưởng Cục Nghiệp vụ (Tổng cục QLTT) cho biết hiện nay các đối tượng kinh doanh hàng giả, hàng lậu trên mạng thường xuyên lợi dụng kho hàng, xe hàng của các hãng chuyển phát, giao nhận để cất giấu và vận chuyển hàng hóa tới tận tay người tiêu dùng 

Các đối tượng vi phạm thường giới thiệu trên website là mẫu hàng chính hãng, đầy đủ thông tin, giấy tờ nhưng khi giao hàng thì giao hàng giả hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ, không bảo đảm chất lượng.  

Lợi dụng các giao dịch, thanh toán trên mạng đều chớp nhoáng và vô hình; không có địa điểm kinh doanh rõ ràng, làm cho cơ quan chức năng không thể kiểm tra được ngay. Chưa kể, hầu hết các giao dịch theo hình thức này (nếu là hàng hoá vi phạm) đều không có hóa đơn, chứng từ cụ thể nên công tác phát hiện, quản lý và xử lý càng trở nên khó khăn. 

Việc kiểm soát, định danh tài khoản người bán, đăng tải chào bán, chào mua chưa thật sự chặt chẽ, chưa thường xuyên, liên tục của các sàn giao dịch thương mại điện tử cũng là một kẽ hở để các đối tượng lợi dụng đưa hàng hóa vi phạm lên bày bán công khai trên các sàn này. Có những đối tượng duy trì thường trực hàng trăm tài khoản trên các sàn giao dịch TMĐT để ngay lập tức có thể thay đổi khi bị phát hiện.

Các đối tượng kinh doanh hàng hóa vi phạm thường có quy mô nhỏ lẻ nên rất khó phát hiện, kiểm tra, kiểm soát và xử lý vi phạm. Hiện nay qua nhiều trường hợp phát hiện các đối tượng thường thuê các căn hộ chung cư vừa làm nhà ở, vừa làm điểm tập kết, trung chuyển hàng hóa. Các khu vực này thường có an ninh, bảo mật cao gây khó khăn cho công tác tiếp cận, trinh sát.

Không chỉ vậy, công tác kiểm tra, xử lý vi phạm về giả mạo xuất xứ gặp nhiều khó khăn, trong đó có việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Nếu cơ quan thực thi không có  bằng chứng rõ ràng, không bắt quả tang hoặc giám định chất lượng thì việc phát hiện vi phạm là rất khó khăn, đặc biệt là đối với hàng nhập lậu sau khi đã được đưa qua các đường mòn, lối mở,...Khi đã lưu thông trên thị trường, hàng giả mạo xuất xứ thường trà trộn cùng với hàng thật, hàng có xuất xứ rõ ràng. Đặc biệt, đối với hàng hóa giả mạo xuất xứ không có doanh nghiệp chủ thể quyền rõ ràng thì việc phát hiện, xử lý càng khó khăn hơn (chẳng hạn như: hàng nông sản, hàng hóa nguyên liệu, hàng hóa giả mạo doanh nghiệp, địa chỉ không có thật,…). 

Kể cả giám định chất lượng, nếu không có những chỉ tiêu chất lượng cụ thể để phân biệt giữa hàng thật và hàng giả mạo xuất xứ thì khó có thể xác định được vi phạm. Chẳng hạn như việc phân biệt, xác định được sự khác biệt giữa nông sản nhập khẩu và nông sản trong nước gặp nhiều khó khăn, chưa kể đến việc mua bán nông sản, đặc biệt là các loại quả không chỉ được thực hiện tại các chợ, các siêu thị, cửa hàng mà theo thói quen tiêu dùng còn được thực hiện chủ yếu ngay tại các sạp nhỏ lẻ ở các chợ cóc, các gánh hàng rong, xe ô tô dừng đỗ dọc đường hoặc xe thồ di chuyển trên đường gây khó khăn cho việc kiểm tra, xử lý vi phạm của lực lượng chức năng. 

Trên cơ sở thực tiễn, nhiều chuyên gia cho rằng, để ngăn chặn được hành vi làm hàng giả, hàng nhái với số lượng lớn, cần tăng cường áp dụng xử lý hình sự thay vì chủ yếu xử phạt hành chính như hiện nay. Đồng thời, quy định rõ hơn nữa trong việc xử phạt các hành vi tiếp tay cho sản xuất hàng giả.

Hà Vân