Vì sao 23 tháng Chạp phải có cá chép?

Theo tục lệ, cứ đến ngày 23 tháng Chạp hằng năm, các gia đình người Việt lại tất bật sửa soạn cúng Táo Quân (còn gọi là cúng ông Công ông Táo).

Vào ngày này, mọi người sẽ chuẩn bị dọn dẹp nhà cửa, ban thờ sao cho gọn gàng, sạch sẽ, làm một mâm cỗ mặn, ba bộ quần áo bằng vàng mã, cá chép và hương hoa tiễn ông Táo lên chầu trời.

Theo quan niệm của người Việt, cá chép có thể vượt vũ môn hóa rồng, là con vật tượng trưng cho sức khỏe và sự an lành, mang lại sung túc, tài lộc và may mắn. Vì vậy mâm cúng ông Công ông Táo phải có cá chép.

Cúng ông Công ông Táo cần mấy con cá chép? 

Theo truyền thuyết dân gian, ba vị Táo quân gồm: Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ là những vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ. Đây là các vị thần quyết định sự may, rủi, phúc họa của cả gia chủ, ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ.

Vì vậy, tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ "thần Bếp" chuyên cai quản việc bếp núc.

Cũng bởi truyền thuyết trên, cúng ông Công ông Táo cần 3 con cá chép đỏ vì đây là phương tiện để các vị Táo về trời. Ngày nay, nhiều người lựa chọn cá chép giấy để cúng cho tiện dụng.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam lại cho rằng, nên mua cá chép sống bởi vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng các Táo Quân lấy phương tiện đi lại, tục lệ phóng sinh cá chép cũng có một ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt.

Cách chọn cá chép để cúng ông Công ông Táo

Cá chép sống dùng để cúng ông Công, ông Táo thường được chọn mua là cá chép đỏ. Sau khi mua về nhà, nên thả vào một bát nước sạch, thả thêm 1 cọng rêu nhỏ vào bát nếu mua cá trước thời gian cúng lâu.

Cá chép để dâng lên Táo Quân không nhất thiết phải là con cá to, miễn sao cá khỏe mạnh, không bị trầy xước, mất vảy là được. Để thử độ khỏe mạnh của cá, bạn có thể chạm nhẹ vào mặt nước chậu đựng cá, nếu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh thì đó là con cá khỏe mạnh.

Nếu kỹ hơn, bạn có thể lật nhẹ mang cá lên để kiểm tra, nếu mang cá đỏ tươi nghĩa là cá khỏe mạnh. Nếu mang cá màu đỏ thâm thì đó là con cá yếu, chỉ để một thời gian ngắn có thể chết.

Khi đi phóng sinh, cần chọn những ao, hồ nước sạch, không gian rộng. Theo đó, cá chép phải được thả trước giờ ngọ (12h ngày 23 tháng Chạp) mới kịp lên thiên đình. Nhiều gia đình thường lựa chọn sông, suối, hồ nước gần nhà để thả cá.