Ngày 4/12, Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức Hội nghị toàn quốc nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến từ điểm cầu Trung ương tại Phòng họp Diên Hồng (Nhà Quốc hội) kết nối với các điểm cầu của tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương và đường truyền mở rộng đến cơ sở.

Tại Hội nghị, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng trình bày chuyên đề Nghị quyết số 43-NQ/TW: "Tiếp tục phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc".

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nhấn mạnh thông qua các nghị quyết, chỉ thị về tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và Nhân dân, về đại đoàn kết toàn dân tộc, về dân tộc, tôn giáo, về Mặt trận và các đoàn thể Nhân dân, quyền làm chủ của Nhân dân trong tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế, xã hội đã từng bước được phát huy, góp phần tích cực động viên Nhân dân phấn khởi đẩy mạnh sản xuất, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - văn hoá - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên được củng cố nội dung hoạt động, mở rộng, phong phú, thiết thực hơn. Khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức được mở rộng hơn, là nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, tại thời điểm đó, Đảng ta đã nhận định: Khối đại đoàn kết toàn dân tộc, mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân chưa thật bền chặt và đang đứng trước những thách thức mới; Lòng tin vào Đảng, Nhà nước và chế độ của một bộ phận Nhân dân chưa vững chắc, tình trạng tham nhũng, quan liêu, lãng phí còn khá phổ biến và nghiêm trọng, kỷ cương phép nước nhiều lúc, nhiều nơi không nghiêm, đạo đức xã hội có mặt xuống cấp; Các vụ khiếu kiện đông người vẫn còn nhiều, có lúc, có nơi rất gay gắt; Việc tập hợp Nhân dân vào Mặt trận và các đoàn thể, các tổ chức xã hội còn nhiều hạn chế, nhất là ở khu vực kinh tế tư nhân, khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, ở một số vùng có đông đồng bào theo đạo, đồng bào dân tộc thiểu số...

Để khắc phục, ngày 12/3/2003, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX đã ban hành Nghị quyết số 23-NQ/TW “Về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” (sau đây gọi là Nghị quyết 23).

Thực hiện Chương trình làm việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Ban Bí thư đã thành lập Ban Chỉ đạo tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW; Ban Chỉ đạo đã xây dựng kế hoạch và hướng dẫn các cấp ủy, tổ chức đảng triển khai tổng kết; thành lập 05 đoàn khảo sát tại 09 tỉnh, thành phố và 09 ban cán sự đảng, đảng đoàn các bộ, ngành Trung ương. Trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp các báo cáo tổng kết, báo cáo chuyên đề, kết quả khảo sát, hội thảo, lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học; Bộ Chính trị đã xem xét, cho ý kiến về kết quả tổng kết Nghị quyết 23.

Chiều ngày 06/10/2023 và sáng ngày 07/10/2023, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ Tám (khóa XIII) đã thảo luận tại Tổ và Hội trường về Đề án Tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW. Đã có 102 lượt ý kiến phát biểu tại 14 Tổ và 07 ý kiến phát biểu tại Hội trường.

Đa số Trung ương đều đồng tình, đánh giá sự chuẩn bị của Bộ Chính trị là công phu, kỹ lưỡng, khoa học, phản ánh tương đối đầy đủ những kết quả đạt được sau 20 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 23 với những bước tiến trong xây dựng, củng cố, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho Nhân dân. Trung ương đều thống nhất ban hành Nghị quyết của Hội nghị lần thứ Tám, Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII) “Về tiếp tục phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc” (Nghị quyết số 43-NQ/TW, ngày 24/11/2023 do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành).

Có thể thấy, sau 20 năm triển khai thực hiện, Nghị quyết 23 đã hoàn thành cơ bản các mục tiêu, quan điểm, chủ trương và giải pháp chủ yếu, đồng thời đạt được một số kết quả nổi bật như sau:

Trong 20 năm thực hiện Nghị quyết 23, đã có nhiều chủ trương mới của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước được ban hành nhằm tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tập trung thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho Nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội, từng bước thu hẹp khoảng cách giữa các vùng, miền; quan tâm phát triển toàn diện khu vực miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn, giữ vững sự ổn định CT-XH, tăng cường đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Tính đến thời điểm Tổng kết Nghị quyết 23, riêng lĩnh vực công tác dân vận, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư từ khóa IX đến XIII đã ban hành 12 nghị quyết, 24 kết luận và thông báo kết luận, 16 chỉ thị, 13 quy định, 4 hướng dẫn và nhiều quy chế, quy định. Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ năm 2003 đến nay đã thông qua Hiến pháp 2013 và ban hành 186 luật, pháp lệnh, nghị quyết có nội dung liên quan đến quan điểm, chủ trương của Nghị quyết 23-NQ/TW. Giai đoạn 2007 - 2021, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 2.146 nghị định, 1.113 quyết định, 8.938 thông tư, 943 thông tư liên tịch các bộ, ngành ban hành để cụ thể hóa luật, pháp lệnh của Quốc hội. 

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, qua 20 năm, sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc không ngừng được củng cố, tăng cường và phát huy. Các giai tầng xã hội chuyển biến tích cực, phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng:

Giai cấp công nhân tăng nhanh về số lượng, từ trên 8 triệu năm 2003 đã nâng lên khoảng 17 triệu hiện nay; ngày càng nâng cao về trình độ học vấn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong và kỷ luật lao động; đã hình thành đội ngũ công nhân có khả năng làm chủ, sáng tạo khoa học -  công nghệ cao trong một số ngành như dầu khí, hàng không, điện tử - tin học, bưu chính - viễn thông.

Giai cấp nông dân chuyển biến quan trọng trong tư duy sản xuất, kinh doanh; chủ động, sáng tạo trong ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, trở thành chủ thể trong xây dựng nông thôn mới, phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo hướng hiện đại; nông dân nước ta hiện có gần 16 triệu hộ, dân số ở khu vực nông thôn chiếm khoảng 62,7% dân số.

Đội ngũ trí thức tích cực tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư trong nhiều ngành và lĩnh vực, một bộ phận trí thức đạt trình độ ngang tầm với trình độ của trí thức các nước phát triển trên thế giới. Cả nước có khoảng 6,28 triệu người có trình độ từ đại học trở lên tham gia thị trường lao động; riêng Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam đã tập hợp khoảng 2,2 triệu trí thức; Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Việt Nam đã tập hợp 42.000 văn nghệ sĩ là trí thức.

Thanh niên Việt Nam từ 16 đến 30 tuổi hiện có khoảng 22,6 triệu người, chiếm trên 23,5% dân số, trở thành lực lượng năng động, sáng tạo, có hoài bão, dám nghĩ, dám làm, tiếp cận nhanh với tri thức của thời đại, hành động thiết thực vì cộng đồng, vì tương lai tươi sáng của tuổi trẻ.

Phụ nữ Việt Nam hiện có khoảng 50 triệu người, chiếm trên 50,5% dân số, phát huy truyền thống, đề cao tự trọng, tự tin, không ngừng vươn lên trong học tập, lao động, sáng tạo, xây dựng gia đình no ấm, hạnh phúc, tham gia ngày càng nhiều vào các lĩnh vực hoạt động, quản lý xã hội và cơ quan lãnh đạo, quản lý các cấp.

Cựu chiến binh Việt Nam hiện có khoảng 3,1 triệu hội viên, phát huy tốt truyền thống “Bộ đội Cụ Hồ”, đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế; tích cực tham gia xây dựng Đảng, nêu cao tinh thần gương mẫu, giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng cho thế hệ trẻ.

Người cao tuổi Việt Nam có khoảng 11,41 triệu người, chiếm gần 12% dân số cả nước, giữ vai trò quan trọng trong gia đình và xã hội, lan tỏa tinh thần “Tuổi cao  - Gương sáng” vì quê hương đất nước.

Doanh nhân Việt Nam không ngừng lớn mạnh, tăng cường liên kết, đóng góp quan trọng vào phát triển KT-XH, trách nhiệm với cộng đồng, xã hội; tiêu biểu cho ý chí, nghị lực vươn lên làm giàu, tiên phong trong đổi mới, tạo ra nhiều việc làm cho xã hội.

Các dân tộc thiểu số hơn 14,1 triệu người, chiếm khoảng 14,7% dân số, luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, đã nỗ lực vươn lên xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế; xây dựng cộng đồng, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa và truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Đồng bào các tôn giáo với trên 26,5 triệu tín đồ, tích cực xây dựng cuộc sống “tốt đời, đẹp đạo”, đoàn kết, gắn bó, đồng hành cùng dân tộc. Hoạt động tôn giáo ngày càng sinh động, các giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp và các nguồn lực của tôn giáo đã và đang được phát huy hiệu quả, đóng góp tích cực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài khoảng hơn 5,3 triệu người đang sinh sống, học tập, làm việc trên 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, luôn hướng về Tổ quốc, củng cố niềm tin, lòng tự hào, tự tôn dân tộc; trở thành một trong những nguồn lực đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước.  

Từng bước hoàn thiện cơ chế phát huy quyền làm chủ của Nhân dân trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, mở rộng dân chủ trực tiếp, nâng cao dân chủ đại diện

Sau 24 năm thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị (1998) và 15 năm thực hiện Pháp lệnh số 34 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn (2007), đến nay, phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” đã thể chế hóa thành Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, được Quốc hội khóa XV thông qua vào tháng 11/2022, có hiệu lực từ ngày 01/7/2023 thể hiện bước tiến trong phát huy quyền làm chủ của Nhân dân và dân chủ hóa đời sống xã hội.

Tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước được xây dựng ngày càng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được chú trọng; phẩm chất chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức công vụ và tinh thần trách nhiệm phục vụ Nhân dân chuyển biến rõ rệt. Công tác cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính được thực hiện mạnh mẽ; hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp có nhiều tiến bộ, mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp được nâng lên.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức CT-XH, các hội quần chúng tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, khẳng định vị trí, vai trò trong hệ thống chính trị; làm nòng cốt tổ chức vận động, tập hợp đông đảo các tầng lớp Nhân dân tham gia các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước, khơi dậy tiềm năng, sức sáng tạo của Nhân dân đóng góp cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước.

Từng bước thực hiện tốt vai trò đại diện quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và Nhân dân; chủ động tham gia giám sát và phản biện xã hội; tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; làm tốt vai trò cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Công tác tuyên truyền chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc được coi trọng; đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, phát huy hiệu quả các phương tiện truyền thông đại chúng trong công tác chính trị tư tưởng, nâng cao trách nhiệm công dân, tăng cường sự đồng thuận xã hội.

Tổ chức phát động và triển khai nhiều cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước trong toàn dân nhằm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị. Thường xuyên lãnh đạo, kịp thời đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, chống phá, xuyên tạc, kích động gây chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc của các thế lực thù địch.

Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh được đặc biệt coi trọng, bảo đảm để Đảng thực sự là hạt nhân lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Việc phát huy vai trò gương mẫu của đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu các cấp; nêu cao tự phê bình và phê bình, phát huy dân chủ, tăng cường sự đoàn kết thống nhất trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Đã hình thành các cơ chế động viên Nhân dân tham gia và dựa vào Nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được triển khai quyết liệt; kiên quyết, kiên trì xử lý nghiêm tổ chức, đảng viên vi phạm; nhiều vụ án tham nhũng được xét xử kịp thời. Qua đó, tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.

Trong những năm qua, Đảng ta luôn quan tâm tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với kiểm tra, giám sát và kiểm soát quyền lực; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực, tạo được chuyển biến mạnh mẽ, có bước đột phá, ngày càng đi vào chiều sâu, gắn kết giữa “xây” và “chống”. Các luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, thanh tra, kiểm toán, tài chính công được sửa đổi, hoàn thiện, tạo tiền đề xây dựng cơ chế phòng ngừa tham nhũng toàn diện và sâu rộng, là cơ sở pháp lý vững chắc khẳng định vị thế, phát huy vai trò, trách nhiệm và bảo đảm sự đồng bộ hoạt động của các cơ quan trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng lãng phí, tiêu cực, góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong hoạt động của cơ quan nhà nước nói chung và hoạt động quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, sử dụng tài chính công, tài sản công nói riêng.

Từ năm 2013 đến nay, các cơ quan tiến hành tố tụng Trung  ương và địa phương đã khởi tố, điều tra 14.300/24.410 bị can; xét xử sơ thẩm hơn 11.700/22.600 bị cáo về tham nhũng kinh tế, chức vụ. Riêng Ban Chỉ đạo Trung ương và Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng chống tham nhũng, tiêu cực từ khi thành lập đến nay đã đưa 800 vụ án, vụ việc tham nhũng kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm vào diện theo dõi, chỉ đạo ở 3 cấp độ; trong đó Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi, chỉ đạo 180 vụ án, 133 vụ việc, đã xét xử sơ thẩm 120 vụ án/1.083 bị cáo, với mức án rất nghiêm khắc, có tác dụng cảnh tỉnh, răn đe, phòng ngừa tham nhũng có hiệu quả, tạo bước đột phá trong công tác phát hiện và phòng chống tham nhũng, tiêu cực.            

Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết về phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc đã góp phần đưa đất nước ta từ một nước chậm phát triển thành nước đang phát triển. Quy mô nền kinh tế đã đạt gần 410 tỷ USD, tăng gấp nhiều lần so với thời điểm ban hành Nghị quyết. Thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 8 lần, từ 498,58 USD (năm 2000) lên 4.162,94 USD (năm 2022). Đời sống Nhân dân được cải thiện và nâng lên rõ rệt, tỷ lệ hộ nghèo từ 12% (năm 2003) giảm còn 4,3% (năm 2022). Chính trị - xã hội ổn định, quốc phòng - an ninh được giữ vững, trật tự, an toàn xã hội được đảm bảo, “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.

PV