Hồi tháng 6/2023, Bộ TT&TT đã công bố Bộ chỉ số đánh giá, đo lường mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí. Theo đó, Bộ Chỉ số gồm 5 trụ cột và 42 tiêu chí. Tổng điểm đánh giá đạt tối đa là 100 điểm, trong đó thang điểm tối đa của các trụ cột là: (1) Chiến lược: 18 điểm; (2) Hạ tầng số, nền tảng số và an toàn thông tin: 24 điểm; (3) Sự đồng nhất về tổ chức và chuyên môn: 20 điểm; (4) Độc giả, khán giả, thính giả: 23 điểm; và (5) Mức độ ứng dụng công nghệ số: 15 điểm.

Mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí của các cơ quan báo chí được xác định căn cứ vào tổng điểm đạt được của 5 trụ cột và được xếp theo 5 mức: Xuất sắc, Tốt, Khá, Trung bình và Yếu.

Cổng thông tin Hỗ trợ chuyển đổi số báo chí (https://pdt.gov.vn/) tích hợp công cụ phần mềm đánh giá, đo lường mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí. Các cơ quan báo chí được cấp tài khoản để thực hiện việc tự khai thông tin khảo sát.

Theo Cục Báo chí, Bộ TT&TT, năm 2023 đã có 339 cơ quan báo chí hoàn thành đạt yêu cầu và được cấp tài khoản chính thức để thực hiện đánh giá mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí cho đơn vị mình. Trong đó, có 273 cơ quan báo chí, phát thanh truyền hình triển khai công tác đánh giá, đo lường mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí. Cụ thể, Khối Địa phương 59 đơn vị, Khối Trung ương 67, Khối Đài 60 và Khối Tạp chí Khoa học 87 đơn vị. 

Kết quả tỷ lệ xếp hạng mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí năm 2023 cho thấy chỉ có 3,66% đơn vị đạt mức xuất sắc, 8,06% đạt mức tốt, 13,19% đạt mức khá, 12,09% đạt mức trung bình và 63% đạt mức yếu. Trong đó mức xuất sắc Khối Trung ương chiếm tỉ lệ cao nhất với 50%, Khối Đài 40% và Khối Địa phương chiếm 10%. Riêng mức yếu, cao nhất thuộc về Khối Tạp chí Khoa học chiếm 45,35%, Khối Trung ương 31,82%, Khối Địa phương 17,44% và Khối Đài 12,79%.

Top 10 cơ quan báo chí đạt mức xuất sắc gồm có: Đài Truyền hình Việt Nam, Báo Vnexpress, Báo Lao Động, Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Điện tử Vietnamplus, Báo VietNamNet, Báo Điện tử VTCNews, Đài Phát thanh và truyền hình Vĩnh Long, Đài Phát thanh và truyền hình Hà Nội, Báo Người Lao Động. 

Trung tâm Hỗ trợ CĐS báo chí, Cục Báo chí, Bộ TT&TT cho biết, mặc dù chỉ có 30,92% cơ quan báo chí tham gia khảo sát nhưng gồm có nhiều báo đài lớn - chiếm hơn 85% thị phần người đọc, xem, nghe và chiếm hơn 90% thị phần quảng cáo trên báo đài cả nước. Trong 63% cơ quan báo chí khảo sát đạt mức trưởng thành CĐS ở mức yếu, tập trung nhiều ở khối tạp chí Khoa học (45,35%), khối Báo chí ở Trung ương (31,82%).

Một yếu tố khiến chuyển đổi số báo chí chưa có được dự chuyển biến đột phá là do nhận thức về tầm quan trọng của CĐS báo chí của lãnh đạo không ít cơ quan báo chí còn ở mức thấp: Tỷ lệ báo chí chưa hoàn thành tập huấn: 61,56%; Tỷ lệ báo chí chưa tham gia thực hiện việc tự đánh giá: 69,05%; Người đứng đầu cơ quan là người chủ trì, chỉ đạo CĐS: 34,8%; Cơ quan báo chí đã xây dựng chiến lược/kế hoạch/chương trình CĐS báo chí của cơ quan: 43,59%. Bên cạnh đó, mức độ quan tâm của chủ quản đối với việc đầu tư cho CĐS báo chí còn ở mức thấp (25,27% cơ quan báo chí được chủ quản bố trí nguồn kinh phí CĐS)

So với khối báo, khối Đài PTTH CĐS nhanh hơn do yêu cầu về số hoá ngành truyền hình (mức độ yếu của khối các đài chỉ chiếm 12,79%)

Đa số cơ quan báo chí chưa thực hiện thu phí hoặc có thu phí nhưng hiệu quả kinh tế thấp, chưa hỗ trợ lại cho hoạt động của báo (2,56% báo chí có thu phí; tỷ lệ tăng doanh thu sau CĐS còn thấp: 15,02%)

Các cơ quan báo chí cũng được nhận xét ít quan tâm đến việc nâng cao trải nghiệm cho độc giả, khán giả, thính giả (16,12%); (8) Chưa quan tâm đúng mức đến việc đảm bảo an toàn thông tin (ATTT) (định kỳ kiểm tra, đánh giá ATTT theo quy định chỉ chiếm 10,26%).

Đặc biệt, vấn đề bảo vệ bản quyền tác phẩm báo chí trên không gian mạng cũng được ít quan tâm. Con số báo cáo cho thấy, chỉ có 4,03% cơ quan báo chí ứng dụng công nghệ để phát hiện, hỗ trợ ngăn chặn vi phạm bản quyền báo chí.

Cùng với đó, tỷ lệ cơ quan báo chí ứng dụng công nghệ số để tối ưu hoá quy trình sản xuất tin bài còn ở mức thấp (ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào các quy trình nghiệp vụ của tòa soạn và các bộ phận khác để tối ưu hóa hoạt động chỉ chiếm 12,82%; có ứng dựng hệ thống quản trị nội bộ CMS: 19,78%; có nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tập trung: 16,72%).

Theo Bộ TT&TT, CĐS báo chí nhằm mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp Cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số.

Thực hiện CĐS báo chí là sẵn sàng chấp nhận thử thách, thử nghiệm cái mới và có thể là khó khăn để tham gia vào cuộc chiến trên không gian mạng, đem đến cho độc giả, khán thính giả những nội dung chất lượng, chính xác, khách quan và chân thực. CĐS báo chí có thể bắt đầu từ những việc nhỏ, nhưng tư duy định hướng phải là tư duy đổi mới tổng thể và toàn diện.

Khánh An