Điều hành nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, theo chương trình Kỳ họp, Quốc hội thảo luận về đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025; Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025; tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2023, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2024 (trong đó có Kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước 03 năm 2024-2026; tình hình thực hiện kế hoạch đầu tư công vốn ngân sách nhà nước năm 2023, dự kiến kế hoạch đầu tư công vốn ngân sách nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch tài chính năm 2023, dự kiến kế hoạch tài chính năm 2024 của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do trung ương quản lý; việc bổ sung dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước năm 2023 cho các Bộ, cơ quan ở trung ương, các địa phương).

Đại biểu Phạm Văn Thịnh - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang: Cần có giải pháp đột phá phát huy vai trò của thành phần kinh tế nhà nước

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Phạm Văn Thịnh đồng tình và đánh giá cao báo cáo của Chính phủ về đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025; Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025 và các quan điểm phân bổ vốn đầu tư công trung hạn.

Đại biểu Phạm Văn Thịnh nêu quan điểm, thành phần kinh tế nhà nước cần phải là nhà đầu tư chính cho các dự án hạ tầng giao thông chiến lược. Bởi thành phần kinh tế Nhà nước có lợi thế tuyệt đối so với các nhà đầu tư khác về thời hạn thu hồi vốn đối với dự án đầu tư thông thường, chủ doanh nghiệp kinh tế tư nhân khi ra quyết định đầu tư thường chỉ tính thu hồi vốn trong khoảng 10 năm, cá biệt có thể lên đến 20 hay 25 năm; nhưng đối với nhà nước thời gian thu hồi vốn có thể lên đến 50 năm thậm chí 70 đến 100 năm. Đây là một lợi thế tuyệt đối trong đầu tư lợi ích đem lại của các dự án hạ tầng chiến lược về giao thông là lợi ích tổng hợp đa mục đích cả kinh tế - xã hội, thậm chí cả quốc phòng an ninh và chính trị. 

Lợi ích này không thể tính toán hết được về mặt kinh tế, trong khi với nhà đầu tư tư nhân, việc quyết định đầu tư chỉ được xem xét khi giá trị hiện tại dòng của dự án dương. Với công nghệ thu phí như hiện nay, việc quản lý nguồn thu được khai thác các dự án giao thông chiến lược như đường cao tốc, cầu cảng biển,cảng hàng không đều dễ dàng được thực hiện và giám sát chặt chẽ nên thành phần kinh tế Nhà nước quản lý sẽ không gặp phải thất thoát, loại trừ được cái gọi là thất bại thị trường của kinh tế Nhà nước…

Các nghiên cứu mới nhất về nền kinh tế phát triển đều cho thấy, vai trò của kinh tế nhà nước tại các quốc gia này ngày càng quan trọng và mở rộng thực hiện đúng vai trò dẫn dắt và sửa chữa các khuyết tật của kinh tế thị trường. Vì vậy, đại biểu đề xuất Chính phủ cần có giải pháp để đột phá phát huy vai trò của thành phần kinh tế nhà nước là nhà đầu tư các dự án hạ tầng giao thông chiến lược, cũng như quản lý vận hành khai thác các dự án này.

Theo đại biểu Phạm Văn Thịnh, Chính phủ đang tập trung nghiên cứu và đề xuất dự án đầu tư lớn cho giao thông đường sắt, dự kiến sẽ được thực hiện sau năm 2025. Tuy nhiên ngay trong thời điểm này, đại biểu nhận thấy có một hệ thống đường sắt có nhiều tiềm năng nhưng chưa được tập trung khai thác. Đó là hai tuyến đường sắt Kép (Bắc Giang) - Đồng Đăng (Lạng Sơn) và Lưu Xá (Thái Nguyên) – Kép -  Cái Lân (Quảng Ninh) giao nhau tại ga Kép, Bắc Giang.

Đây là hai tuyến có khổ 1 mét 43 duy nhất của cả nước được kết nối trực tiếp với hệ thống đường sắt của Trung Quốc cách đầu mối trung tâm vận tải của Trung Quốc là thành phố Trùng Khánh chưa đến 1.200 km đồng thời ở phía Việt Nam tuyến được kết nối trực tiếp ra biển là cảng nước sâu Cái Lân có năng lực đón tàu container lên đến 70.000 tấn. Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu và đề ra các biện pháp, trong đó có bổ sung dự án nâng cao năng lực vận tải của hai tuyến đường sắt trên và cảng nước sâu Cái Lân vào đầu tư công trung hạn để nhanh chóng khai thác tiềm năng to lớn về tuyến vận tải đã có sẵn này…

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ - Đoàn ĐBQH Tp. Hồ Chí Minh: Cần giải pháp hoàn thiện hệ thống đường sắt quốc gia

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Thị Lệ - Đoàn ĐBQH Tp. Hồ Chí Minh bày tỏ đồng tình cao với báo cáo đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025; Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025; tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2023, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2024.

Đại biểu cho biết, bên cạnh các chỉ tiêu về tỷ trọng chi đầu tư phát triển trong tỷ trọng chi ngân sách nhà nước, tỷ trọng vốn đầu tư công trong vốn tổng chi toàn xã hội, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công bình quân, Nghị quyết số 29 còn đề cập đến chỉ tiêu số dự án hoàn thành trong giai đoạn đạt trên 80% tổng số dự án được bố trí vốn. Đại biểu cho rằng, Chính phủ cần có rà soát, đánh giá tiến độ khả năng thực hiện của các dự án giai đoạn 2021 – 2025 một cách cụ thể, kịp thời tháo gỡ khó khăn để thực hiện đạt chỉ tiêu đề ra. 

Đối với nguồn vốn đầu tư, đại biểu cho biết, các dự án từ nguồn vốn đầu tư ODA có tiến độ giải ngân chậm nhất do còn vướng nhiều thủ tục với bên vay. Đại biểu cho rằng cần nghiên cứu một số dự án lớn, chuyển từ vay ODA sang phát hành trái phiếu trong nước, giúp tăng lưu thông dòng tiền. Đại biểu kiến nghị, ngoài hoàn thành hệ thống giao thông đường bộ, cần sớm tập trung quy hoạch, Chính phủ cần sớm đề xuất Quốc hội giải pháp hoàn thiện hệ thống đường sắt quốc gia, hướng đến hệ thống dường sắt vươn tới các tỉnh thành trong cả nước. 

Về công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, đại biểu kiến nghị Quốc hội đề nghị Chính phủ hoàn thiện cơ chế để giá bồi thường sớm tiệm cận giá thực tế thị trường, có các cơ chế hỗ trợ thêm cho người dân bị ảnh hưởng bởi dự án, quan tâm đầu tư nâng cao chất lượng hạ tầng, hướng đến đem lại cuộc sống mới tốt hơn cho người dân.

Đại biểu Trần Văn Lâm – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang: Công tác quản trị ngân sách và thực thi chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Trần Văn Lâm - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang khẳng định, công tác quản trị ngân sách và thực thi chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng trong nửa nhiệm kỳ qua. Trong hoàn cảnh khó khăn, dịch bệnh, các kế hoạch tài chính, ngân sách trung hạn và hàng năm đều được triển khai thực hiện đạt và vượt kế hoạch; đảm bảo các nhu cầu chi định kỳ và đột xuất; bội chi thấp hơn dự toán; nợ công, nợ Chính phủ nằm trong giới hạn an toàn; dự địa cho chính sách tài khóa được triển khai tích cực, hiệu quả… 

Chính sách tài khóa thời gian qua góp phần đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, hỗ trợ phục hồi sản xuất, kinh doanh. Chính sách tiền tệ cũng đồng bộ hiệu quả.

Bên cạnh những thành công đó, đại biểu Trần Văn Lâm bày tỏ một số băn khoăn, trăn trở về thu ngân sách, nhiều chính sách thu biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh như thuế VAT mặc dù số thu lớn nhưng số hoàn cũng lớn, quy trình hành thu phức tạp, tốn kém, diễn ra ở nhiều khâu trung gian; thu rồi khấu trừ, thu lại phải hoàn; chi phí cho thu, chi phí cho hoàn và kết cục ngân sách chẳng được bao nhiêu... Do đó đại biểu Trần Văn Lâm đề nghị cần xem xét giải quyết căn cơ vấn đề này vì quá trình đó có thể tăng nguy cơ, rủi ro sai phạm, gian lận, thất thu ngân sách.

Về vai trò chủ đạo của NSTW, đại biểu cho rằng, thời gian qua, vai trò này liên tục giảm, thể hiện qua tỉ lệ số thu mà NSTW được hưởng, liên tục đà suy giảm, đến nay chưa có giải pháp khắc phục. Hiện tại nhiều khoản chi thuộc trách nhiệm của NSTW phải trông chờ vào sự đóng góp của ngân sách các địa phương.

Về bội chi, đại biểu Trần Văn Lâm đề nghị Chính phủ lưu ý vấn đề vốn đầu tư không thể giải ngân nên không thể thực hiện vay, nhất là nguồn vốn ODA, làm giảm bội chi, từ đó quyết liệt điều hành, thực hiện các kế hoạch kinh tế, tài chính đảm bảo hiệu quả thời gian tới.

Đề cập về sử dụng các công cụ tài khóa vĩ mô, đại biểu cho rằng, nhiều biện pháp còn mang tính tình thế, ứng phó mà chưa phải là biện pháp căn cơ, bền vững, vì vậy, khi tình hình dịch bệnh đã qua, cần phải thay đổi cho phù hợp.

Đại biểu Nguyễn Thị Yến - Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu: Tăng cường hơn nữa công tác giải ngân vốn đầu tư công

Đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025; Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025, đại biểu Nguyễn Thị Yến thống nhất với các báo của Chính phủ và cơ quan thẩm tra của Quốc hội.

Để thực hiện tốt kế hoạch đề ra, đại biểu Nguyễn Thị Yến kiến nghị Chính phủ và các Bộ ngành tăng cường hơn nữa công tác giải ngân vốn đầu tư công. Nếu giải ngân tốt sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, các chỉ tiêu đề ra. Ngoài ra, nên cho phép kéo dài nguồn tăng thu tiết kiệm chi để đầu tư cho xây dựng, tu bổ các tuyến đường cao tốc..

Theo đại biểu Nguyễn Thị Yến, việc đầu tư cho các đường cao tốc như:  Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Biên Hòa - Vũng Tàu, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng  và một số dự án khác có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển kinh tế-xã hội ở các địa phương. Theo quy định của Luật Ngân sách, nếu các khoản chi không hết trong năm thì địa phương phải trả về ngân sách hoặc Nhà nước phải thu hồi. 

Qua tình hình thực tiễn hiện nay, các đường cao tốc đang tiến hành cũng rất thuận lợi cho việc đảm bảo cơ bản về tiến độ các tuyến đường. Tuy nhiên, nếu mà chúng ta thu hồi lại thì các đường này sẽ gặp khó khăn trong nguồn vốn. Chúng ta phải làm lại các thủ tục để lấy một nguồn vốn khác phục vụ cho việc đầu tư. Mặt khác, việc xây dựng các tuyến đường cao tốc cũng không thể nào ngưng được. Do vậy, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu kiến nghị Quốc hội cho phép kéo dài nguồn tăng thu tiết kiệm chi khoảng 13.000 tỷ đồng cho các đường cao tốc này để tiếp tục thực hiện.

Đại biểu Đinh Ngọc Minh - Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau: Tăng bội chi để thực hiện các dự án đầu tư công có tác động lớn

Đại biểu Đinh Ngọc Minh ghi nhận qua báo cáo của Chính phủ cho thấy kết quả đầu tư công thời gian qua đạt kết quả tốt, khắc phục được đầu tư dàn trải, nỗ lực cao triển khai các dự án đường cao tốc và dự án sân bay Long Thành. Dự kiến đến năm 2023, nước ta sẽ hoàn thành 5000km đường cao tốc và nhiều dự án trọng điểm là kết quả đáng tự hào. Cùng với đó là thể chế cho đầu tư công nhất là về phân cấp, phân quyền dần được hoàn thiện. Những cơ chế này là tiền đề để đẩy mạnh đầu tư công trong giai đoạn sau.

Đại biểu Đinh Ngọc Minh cũng cho biết vẫn còn một số vấn đề lớn của nền kinh tế có liên quan đến đầu tư công như tăng trưởng chưa đạt mục tiêu, doanh nghiệp chưa đạt mục tiêu cả về chất lượng và số lượng. Những tồn tại trên do nhiều nguyên nhân và trong đó có nguyên nhân của đầu tư công với vai trò dẫn dắt và kích hoạt chưa đúng, chưa đủ. 

Để tăng hiệu quả đầu tư công, kích hoạt nhanh và hiệu quả đầu tư tư góp phần bảo đảm tăng trưởng, đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị tăng bội chi để thực hiện các dự án đầu tư công có tác động lớn ngay đến đầu chung của nền kinh tế như: sớm đầu tư dự án đường sắt Lào Cai, cảng Hải Phòng, cảng Cái Mép – Thị Vải. Đây là những dự án đã có kế hoạch đầu tư cần được đẩy nhanh đầu tư sớm hơn, tiền đề cho xây dựng ngành công nghiệp đường sắt quốc gia. Đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị thực hiện hỗ trợ cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn nhất là hỗ trợ hạ tầng sản xuất.

Đề giảm đầu tư của nhà nước, khắc phục việc thiếu điện, đại biểu Đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị cho áp dụng quyết định về phát triển điện mặt trời để tổ chức, cá nhân mua đầu tư điện mặt trời và EVN mua điện này. Đồng thời đổi mới hoạt động EVN.

Ngoài ra, đại biểu Đinh Ngọc Minh cũng đề nghị xây dựng ban hành nghị quyết riêng về phát triển doanh nghiệp Việt Nam trong thời kì mới.

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn: Tăng cường liên kết vùng phục vụ kinh tế- xã hội

Phát biểu ý kiến tại hội trường, đại biểu Quốc hội Chu Thị Hồng Thái - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn bày tỏ đồng tình với Báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính, ngân sách về đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025; Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025...

Đại biểu cho rằng, qua 3 năm thực hiện, Chính phủ cùng các bộ, ngành, địa phương đã khẩn trương, nghiêm túc triển khai thực hiện nhiệm vụ, mục tiêu Nghị quyết số 29 của Quốc hội với nhiều kết quả tích cực; đồng thời nhất trí cao với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính, Ngân sách về các giải pháp triển khai kế hoạch đầu tư công trong hai năm còn lại, trong đó có nội dung đề nghị Chính phủ tập trung chỉ đạo và dành nguồn lực cho công tác chuẩn bị đầu tư, khắc phục tình trạng vốn chờ dự án, đảm bảo tính sẵn sàng của các dự án có thể triển khai ngay khi được bố trí vốn năm 2024, năm 2025. 

Đại biểu cũng nhấn mạnh, phát triển vùng là chủ trương xuyên suốt và nhất quán của Đảng ta trong quá trình phát triển đất nước nhằm khai thác, phát huy cao nhất các tiềm năng, lợi thế của các vùng và các địa phương trong cả nước để phục vụ phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Theo đại biểu, để tăng cường liên kết vùng, trước hết cần có sự liên kết giữa các tỉnh.

Từ thực tiễn địa phương, đại biểu kiến nghị Quốc hội, Chính phủ nghiên cứu xem xét, đưa dự án nâng cấp, cải tạo, mở rộng quốc lộ 1B kết nối Lạng Sơn, Thái Nguyên vào danh mục đầu tư công những năm tiếp theo.

Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn - Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre: Cân đối hài hòa nguồn thu cho chính quyền địa phương

Tham gia phát biểu, đại biểu Nguyễn Trúc Sơn cho biết, trong chỉ đạo điều hành, Chính phủ đã rất quyết liệt, năng động, thực hiện nhiều chính sách, giải pháp để có nguồn ngân sách thực hiện các chương trình đề ra trong Nghị quyết 43. Chính phủ cũng đã thực hiện nhiều biện pháp miễn giảm thuế, phí, giúp thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh, tuy nhiên cũng làm ảnh hưởng tới chính quyền địa phương khi bị giảm nguồn thu. 

Đại biểu cho rằng, để bù đắp lại các khoản chính quyền địa phương phải giảm theo chính sách của Chính phủ, cần tạo điều kiện cho địa phương có thể thu ở các lĩnh vực khác, để cân đối hài hòa giữa thu và chi ở các địa phương. Ví dụ, với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, hoặc các tỉnh ven biển, có nhiều tiềm năng phát triển năng lượng gió, cần tạo điều kiện cho các tỉnh phát triển lĩnh vực này để có nguồn thu bù đắp.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, 21 tỉnh thành phía nam có lợi thế là có nguồn thu từ sổ xố kiến thiết, nguồn này cũng phục vụ cho đầu tư công, quá trình chi từ nguồn này, theo chính sách của Chính phủ, vừa qua đang dành hết cho giáo dục, y tế, xây dựng nông thôn mới. Đại biểu đề nghị, nên để Hội đồng nhân dân của các tỉnh thành quyết định việc sử dụng nguồn thu từ sổ xố kiến thiết này cho những công trình có vai trò quan trọng với phát triển kinh tế của địa phương.

Hiện nay, chúng ta đang tạo điều kiện cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ, nhưng bên cạnh tự chủ cũng cần tạo điều kiện phù hợp để các đơn vị sự nghiệp công lập có nguồn thu, để đảm bảo thu nhập, cuộc sống cho các cán bộ, nhân viên. Trong khi đó, các bộ, ngành trung ương chưa có hướng dẫn đầy đủ về tính đúng, tính đủ các dịch vụ để các đơn vị sự nghiệp công lập có điều kiện tự chủ. Đại biểu đề nghị Bộ Tài chính đặc biệt quan tâm đến vấn đề quan trọng này.

Đại biểu Nguyễn Thành Nam - Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ: Bố trí ngân sách đảm bảo ổn định chế độ cho các lực lượng ở cấp cơ sở

Đại biểu Nguyễn Thành Nam - Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ nhất trí cáo với báo cáo tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2023, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2024 như báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội. Đại biểu cũng đề nghị Chính phủ xem xét nghiên cứu bố trí ngân sách đảm bảo ổn định chế độ cho các lực lượng ở cấp cơ sở.

Về dự toán ngân sách nhà nước năm 2004, đại biểu nhất trí cao với chủ trương tăng bổ sung cân đối ngân sách địa phương; chủ trương này hoàn toàn phù hợp với quy định của pháp luật và thực tiễn ở địa phương. Trong giai đoạn ngân sách 2022-2025, một số chính sách do trung ương ban hành chưa kịp bố trí trong sách địa phương ngay trong đầu giai đoạn ổn định ngân sách, dẫn đến việc ngay sau khi chính sách có hiệu lực thi hành, các địa phương phải sử dụng nguồn vốn thực hiện các nhiệm vụ khác để kịp thời chi trả chế độ cho đối tượng phù hợp. Đến nay một số chính sách, chế độ mới do trung ương ban hành và thực hiện làm tăng chi ngân sách địa phương rất lớn.

Điều này gây áp lực cho các địa phương rất lớn, cụ thể: chế độ đối với người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố theo quy định tại Nghị định 34 của Chính phủ và nay được thay thế tại Nghị định 33, người hoạt động ở thôn bản, tổ dân phố có không quá 3 chức danh, gồm: bí thư chi bộ, trưởng thôn hoặc tổ trưởng ban công tác mặt trận được hưởng phụ cấp hàng tháng; Trường hợp luật có quy định khác, thực hiện theo quy định của luật đó. Theo đó, Ngân sách trung ương đã xây dựng mức khoán để đảm bảo cho 3 chức danh nêu trên. Đối với các chức danh còn lại như: thôn đội trưởng, công an viên, y tế thôn bản, ban bảo vệ dân phố, đội trưởng, đội phó dân phòng không thuộc chức danh người hoạt động không chuyên trách ở khu dân cư. Tuy nhiên, các văn bản quy định chế độ chính sách của các chức danh này đang còn hiệu lực. Để đảm bảo ổn định chế độ chính sách cho các lực được Chính phủ quy định, văn bản đang còn hiệu lực, ngân sách địa phương đang phải bố trí để duy trì, nhằm ổn định an ninh trật tự ở cấp xã và khu dân cư.

Đại biểu cũng nêu thực tế, đối với nguồn vốn đối ứng các Chương trình mục tiêu quốc gia và việc xây dựng trụ sở, trang thiết bị làm việc cho công an các xã, tuy nhiên, các địa phương chưa cân đối được ngân sách, rất khó khăn trong việc đảm bảo nguồn lực để bố trí theo quy định.

PV