Vừa đến Trường THCS bán trú Trịnh Tường, huyện Bát Xát (Lào Cai), thầy Hiệu trưởng Nông Văn Thiệp mừng rỡ thông báo: May quá, chúng tôi vừa xoay xở đủ sách giáo khoa và vở viết cho 11 học sinh thuộc diện con em hộ nghèo là người dân tộc Mông, Dao ở địa phương, bảo đảm cho các em yên tâm học tập.

- Vậy các thầy xoay bằng cách nào? Tôi liền hỏi.

- Thì đi xin tài trợ khắp nơi và các thầy, cô giáo trong trường, mỗi người đóng góp một ít để có tiền mua sách cho các em” - thầy Thiệp đáp lời.

Trường THCS bán trú Trịnh Tường có 364 học sinh là người dân tộc: Mông, Dao, Giáy, Hà Nhì…, trong đó có 70 học sinh thuộc diện hộ nghèo. Hai năm học trước, theo NĐ 74 của Chính phủ (về miễn giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho học sinh nghèo), mỗi học sinh diện hộ nghèo được hỗ trợ 70 nghìn đồng/tháng (tổng số 9 tháng/năm học) để mua SGK, vở viết và đồ dùng học tập, tổng cộng là 630 nghìn đồng/năm học. Tuy nhiên, từ năm học 2015-2016, NĐ 74 hết hiệu lực (dừng thực hiện), cho nên học sinh nghèo ở xã vùng cao Trịnh Tường gặp nhiều khó khăn trong học tập, nhiều học sinh không có tiền mua SGK, vở viết nên “tay trắng” đến lớp học. Theo Phòng Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) huyện Bát Xát, toàn huyện có 614 học sinh không có SGK, phải dùng chung với bạn, hai loại sách thiếu nhiều nhất là Toán và Tiếng Việt.

Trường tiểu học xã Dìn Chin (huyện Mường Khương) nằm ngay cạnh con đường liên xã vừa mới được nâng cấp, đi lại khá thuận tiện, dễ dàng. Năm học này, trường có 17 lớp học, với 288 học sinh (96% số học sinh là dân tộc Mông), trong đó có 160 học sinh thuộc diện nghèo. Hiện tại, có 11 học sinh không có SGK Tiếng Việt, các em phải học chung nhau. Hiệu trưởng Trường tiểu học Dìn Chin Đỗ Thị Tươi cho biết, học sinh lớp một phải mua khoảng 10 đầu SGK, 8 đến 10 quyển vở viết, cộng với bút mực, bút chì, bảng viết, phấn viết… tổng cộng khoảng hơn 200 nghìn đồng. Ở một xã còn tới hơn 70% số hộ nghèo và cận nghèo như Dìn Chin thì đây là một gánh nặng, nhất là đối với gia đình có nhiều con đi học. Để giúp học sinh có SGK, vở viết đến trường, từ hiệu trưởng đến mỗi thầy, cô giáo phải phát huy hết mọi mối quan hệ, khả năng vận động để xin SGK môn Toán và Tiếng Việt cũ từ một số trường tiểu học và một số nhà hảo tâm khác. Nhờ vậy, hàng trăm học sinh nghèo của Dìn Chin có SGK và vở viết. Tuy nhiên, còn thiếu đồ dùng học tập, học sinh phải mượn hoặc dùng chung với nhau.

Vượt con đường “khổ ải” lầy lội, chúng tôi đến Trường THCS bán trú Tả Gia Khâu, nằm chênh vênh bên sườn núi cao, phía dưới là vực sâu thăm thẳm. Hiệu trưởng Sền Quang Hợp cho biết: Trong tổng số 199 học sinh (100% là người dân tộc thiểu số) thì có tới 110 học sinh thuộc diện nghèo và 51 học sinh cận nghèo. Tả Gia Khâu là xã nghèo nhất của huyện Mường Khương, với tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo là hơn 70%. Năm học mới đã diễn ra được hơn một tháng, nhưng đến nay vẫn còn khoảng 70 học sinh không có SGK Toán và Ngữ Văn để học, buộc hai, ba học sinh học chung một cuốn sách. “Những học sinh đủ tiêu chuẩn ở bán trú thì còn đỡ, chứ những học sinh không được ở bán trú thì chỉ còn cách học chay, tức là học không sách, vì nhà các em ở xa nhau, không thể chung sách học khi về nhà” - thầy Hợp chia sẻ thêm.

Điều buồn nhất của thầy và trò Trường THCS bán trú Tả Gia Khâu là do trường nằm ở vị trí quá xa xôi, hẻo lánh nên không có đơn vị tài trợ, nhà hảo tâm hay tổ chức từ thiện nào ủng hộ, giúp đỡ sách, vở, đồ dùng học tập cho học sinh nghèo nơi đây. Mỗi học sinh bước vào học lớp 6 phải mua khoảng 13 đầu SGK, 26 quyển vở viết và đồ dùng học tập, tổng cộng khoảng 800 nghìn đồng. Đây thật sự là khó khăn đối với đồng bào dân tộc thiểu số nghèo ở địa phương. Thầy Hợp tâm sự: “Vận động được các em ra lớp đã khó, bây giờ giữ các em đi học chuyên cần và bảo đảm chất lượng dạy và học lại càng khó hơn, vì học sinh nghèo khó có tiền đóng học phí và mua sách, vở, đồ dùng học tập, nguy cơ bỏ học là rất dễ xảy ra”.

Theo Sở GD và ĐT Lào Cai, năm học 2015 - 2016, toàn tỉnh có khoảng 45 nghìn học sinh nghèo thuộc diện được hưởng hỗ trợ theo NĐ 74. Tuy nhiên, kể từ khi Nghị định này hết hiệu lực (ngừng thực hiện khi hết năm học 2014 - 2015), số học sinh này đa số “tay trắng” đến trường. Để tháo gỡ khó khăn, từ cuối tháng 8, UBND tỉnh Lào Cai có văn bản tạm chưa thu học phí của các đối tượng học sinh nghèo theo quy định, nhằm giúp học sinh có điều kiện mua SGK, vở viết và đồ dùng học tập. Bên cạnh đó, Sở GD và ĐT, các địa phương và các nhà trường huy động quyên góp, ủng hộ được 10.960 bộ sách giáo khoa; 115.730 quyển vở; 17.500 bộ đồ dùng và bút viết. Tuy nhiên, toàn tỉnh vẫn còn hàng nghìn học sinh nghèo không có SGK, thiếu vở viết và đồ dùng học tập, phải học chung từ hai, ba học sinh/bộ SGK.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Đặng Xuân Phong cho biết, việc học sinh thiếu SGK, đồ dùng học tập phải học chung, dùng chung gây ảnh hưởng không tốt đến việc dạy và học, nhất là duy trì sĩ số chuyên cần và bảo đảm chất lượng giáo dục. Các giải pháp hiện nay của tỉnh chỉ là tình thế, vì thế về lâu dài cần có cơ chế, chính sách cụ thể, phù hợp với đặc thù của miền núi, vùng cao, vùng sâu.