Từ trước đến nay, hầu hết các học sinh đều có xu hướng chọn trường học theo danh tiếng, theo cự ly, theo kinh tế rồi mới lựa chọn ngành học trường đào tạo. Tuy nhiên, chính điều này đã dẫn đến nhiều trở ngại cho học sinh sau này. Bởi các trường đại học hiện nay có rất nhiều nhóm ngành, rất nhiều ngành đào tạo nhưng mỗi trường thường chỉ có những nhóm ngành hay ngành đào tạo chủ lực, có năng lực đào tạo tốt và cung cấp nhân lực có chất lượng, tạo được uy tín riêng.

Nắm bắt được điều này, thời gian qua, ngành giáo dục nước ta rất quan tâm đến công tác hướng nghiệp. Theo đó, công tác hướng nghiệp chính là quá trình tư vấn giải đáp thắc mắc của học sinh, phụ huynh từ những chuyên gia, những tổ chức xã hội… Từ đó dựa vào tư vấn hướng nghiệp để chọn ngành học, trường học sao cho phù hợp với bản thân của mình đồng thời những điều này giúp cho học sinh hiểu về những nghề nghiệp trong xã hội.

Từ các trường trung học cơ sở đến các trường trung học phổ thông vào dịp cuối học kỳ II đều tổ chức các buổi tư vấn hướng nghiệp cho học sinh cuối cấp (lớp 9 và lớp 12). Ban tư vấn là những chuyên gia đến từ các trung tâm, viện nghiên cứu nguồn nhân lực của nhà nước hay tư nhân, cũng có thể là các thầy cô giáo có chuyên tâm nghiên cứu về nguồn lao động. Trong những dịp này, các trường trung cấp, cao đẳng và đại học cũng kết hợp đến để tự giới thiệu và thực hiện công tác tư vấn tuyển sinh.

Theo ông Trần Anh Tuấn - Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, hướng nghiệp trong các trường THPT và THCS là nhằm mục đích hướng dẫn học sinh chọn nghề phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội, đồng thời phù hợp với thể lực và năng khiếu của cá nhân. Đây là khâu quan trọng nhất nhằm tạo ra sự cân đối nguồn nhân lực giữa các ngành. Công tác này chính là giúp học sinh chọn ngành học, là nghề trong tương lai.

Tuy nhiên, ông Tuấn đánh giá chất lượng hoạt động hướng nghiệp tại các trường trung học hiện chưa đồng bộ, có nơi làm tốt nhưng cũng có nơi chưa tốt. Nguyên nhân chính là các trường không có lực lượng chuyên trách về tư vấn hướng nghiệp, chủ yếu là do giáo viên chủ nhiệm kiêm nhiệm. Công việc hướng nghiệp chọn ngành được thực hiện muộn thường vào cuối học kỳ II. Nên tổ chức thường xuyên, liên tục để học sinh có nhận thức tốt từ khi chưa vào năm cuối cấp.

Thầy Nguyễn Quốc Thệ - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Y Dược Vạn Hạnh là người tư vấn hướng nghiệp, tư vấn tuyển sinh nhiều năm ở các trường cấp 2, cấp 3 trên địa bàn TP.HCM và các tỉnh thành cho biết: “Việc chính của tôi là tư vấn tuyển sinh cho nhà trường nhưng tôi tư vấn tuyển sinh rất ít. Tôi chỉ tập trung tư vấn hướng nghiệp cho học sinh và cho phụ huynh. Tôi luôn nhắc việc chọn ngành là bước 1. Bước này quan trọng vô cùng với cả tương lai của con em. Chọn ngành thì phải xem xét mối quan hệ tổng hòa giữa năng lực, sở thích và nhu cầu xã hội hay truyền thống gia đình, . . . Bước 2 mới chọn trường. Chúng ta phải xem trường nào có ngành phù hợp với việc lựa chọn, không phải lựa trường to, trường đẹp, trường danh tiếng là chính xác”.

Thầy Thệ còn cho biết khi tư vấn thầy luôn giải thích rõ cho học sinh và phụ huynh về hai chữ phù hợp khi chọn ngành và khi chọn trường. Ai cũng thường ham thích những ngành hot, những trường lớn, nổi tiếng. Tuy nhiên, học sinh và phụ huynh cần chú ý ba phù hợp sau: Phù hợp về năng lực bản thân (năng lực học hành, năng lực tư duy, sở thích, sức khỏe, giới tính); phù hợp về năng lực kinh tế, văn hóa gia đình (đủ năng lực tài chính học hành không, truyền thống gia đình như thế nào); phù hợp về nhu cầu xã hội (dự báo trong 5 – 10 năm tới, những ngành nghề nào có nhu cầu nhân lực lớn, có thu nhập cao, ổn định).

Qua đó có thể thấy việc chọn ngành học trước, sau đó mới chọn trường. Bởi vì ngành học gắn với nghề nghiệp tương lai của bản thân, đi cùng ta trong suốt quãng đường phía trước. Trong khi đó, trường chỉ là bước đệm cho nghề nghiệp sau này và chỉ kéo dài trong 2-5 năm.

Việc chọn ngành học trước khi chọn trường, ở những nền giáo dục tiên tiến người ta đã thực hiện hàng chục năm nay. Chọn đúng ngành trước rồi sáng suốt chọn đúng trường sau sẽ quyết định tương lai của chúng ta. Chọn đúng hai điều trên sẽ không làm ảnh hưởng đến tương lai của chính chúng ta. Bên cạnh đó, việc lựa chọn đúng ngành học theo năng lực bản thân giúp tránh gây lãng phí về thời gian, tài chính và không cảm thấy rằng bản thân học sai ngành học và cần phải học lại….

Minh Sơn