Sau đại dịch Covid-19 cùng với sự phát triển của kỷ nguyên kỹ thuật số đã thúc đẩy nghề "sáng tạo nội dung" rõ nét hơn tại Việt Nam. Thay vì đăng tải nội dung một cách tự phát và không có chọn lọc, một lượng lớn nhà sáng tạo có sự đầu tư nghiêm túc và xem đây là "nghề". 

Nghề "hot" mới của giới trẻ

Đối với khái niệm nghề "sáng tạo nội dung", theo anh Phùng Thái Học - nhà sáng lập cộng đồng Tâm Sự Con Sen - một trong những cộng đồng chuyên môn của người làm content lớn nhất Việt Nam - hiện nay vẫn chưa thể thống nhất cách định nghĩa chính xác dành cho "nghề nghiệp" này trong giới chuyên môn.

Theo anh Thái Học, một số người muốn đơn giản hóa vấn đề thì cho rằng bất kì ai tạo ra nội dung đều có thể là nhà sáng tạo nội dung. Nhưng khi xét trên tiêu chí tính chất nghề nghiệp, nhiều người đòi hỏi một nhà sáng tạo nội dung phải là người sống bằng việc tạo ra nội dung, không đơn thuần là làm cho vui. 

Bên cạnh đó, nhiều người định nghĩa dựa trên các tiêu chí liên quan đến chất lượng, họ nghĩ rằng một nhà sáng tạo nội dung phải tạo ra được những thứ thực sự hữu ích với cộng đồng. Trong khi đó, những người tôn thờ sự sáng tạo lại rất khắt khe về tiêu chuẩn, yêu cầu nhà sáng tạo nội dung phải tạo ra những thứ có tính mới, tính độc bản.

Về bản chất, "sáng tạo nội dung" là nghề không mới, mà chỉ dịch chuyển từ môi trường và hình thức nội dung này sang môi trường và hình thức nội dung khác.

"Nếu nghĩ kỹ một chút, chúng ta có thể nhận thấy thực chất nghề này đã xuất hiện từ rất lâu. Những người nghệ sĩ, những diễn viên, những đơn vị sản xuất truyền hình,... chẳng phải họ đều là những nhà sáng tạo nội dung hay sao. Sự khác biệt chỉ đến từ môi trường làm việc và hình thức nội dung. Ngày xưa chúng ta tạo nội dung trên báo chí, truyền hình, bây giờ chúng ta tạo nội dung trên mạng xã hội", anh Phùng Thái Học chia sẻ.

Còn theo anh Uy Lê - diễn viên hài độc thoại nhóm Saigon Tếu - sáng tạo nội dung là một ngành khá mới. Khi mạng xã hội phát triển, nhu cầu tiêu thụ và sáng tạo nội dung cũng phát triển. Vì vậy những nội dung thực sự có giá trị sẽ được công chúng hưởng ứng. Từ đó, công việc "nhà sáng tạo nội dung" bắt đầu có tên gọi và chỗ đứng, cũng như tìm được thu nhập và phát triển như một ngành nghề thực thụ. Song đây vẫn là một ngành nghề mới nên sẽ cần thời gian để thiết lập những quy chuẩn cho thị trường.

Có một lý do quan trọng khiến "sáng tạo nội dung" trở thành nghề "hot" và thực sự bùng nổ là hệ quả từ thời gian giãn cách trong đại dịch, khi nhu cầu giải trí và sáng tạo nội dung giải trí trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Đặc biệt, ngày càng có đa dạng các ứng dụng trên điện thoại thông minh giúp việc chỉnh sửa, cắt ghép video, hình ảnh, lồng tiếng… trở nên dễ dàng với tất cả mọi người. Và mắt xích không thể thiếu chính là sự ra đời và cập nhật liên tục của các nền tảng mạng xã hội, giải trí như: Facebook, Tiktok, Youtube,… giúp mọi người thuận lợi chia sẻ sản phẩm sáng tạo của chính mình và phổ biến chúng một cách dễ dàng.

Mặt khác, sự "lên ngôi" của xu hướng Shoppertainment (mua sắm kết hợp giải trí) đã khiến các thương hiệu mạnh dạn đẩy mạnh truyền thông, quảng bá thương hiệu theo phương thức này.

Theo Ng Chew Wee - Giám đốc Tiếp thị kinh doanh TikTok khu vực Đông Nam Á, với Shoppertainment, nhu cầu của người dùng không chỉ dừng lại ở việc mua hàng mà họ muốn được giải trí khi mua sắm. Thay vì người tiêu dùng chủ động tìm kiếm sản phẩm phù hợp như trước, giờ đây, các sản phẩm này sẽ tự tìm đến người tiêu dùng.

Theo báo cáo "Shoppertainment: APAC's Trillion-Dollar Opportunity" (Mua sắm kết hợp giải trí: Cơ hội trị giá hàng ngàn tỷ đô la cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương - PV) do TikTok và Tập đoàn tư vấn Boston (BCG) thực hiện khảo sát, năm 2022, tại các thị trường khu vực châu Á - Thái Bình Dương, xu hướng Shoppertainment đang mở ra lộ trình hấp dẫn cho các thương hiệu để thu hút người tiêu dùng thông qua định dạng video và âm thanh. Từ đó cung cấp nội dung mà khách hàng quan tâm. Phân tích của BCG cũng dự đoán rằng Shoppertainment có thể mở ra cơ hội trị giá 1.000 tỷ USD cho các thương hiệu ở Châu Á - Thái Bình Dương.

Từ "làm cho vui" đến sáng tạo nghiêm túc

Theo anh Uy Lê - diễn viên hài độc thoại nhóm Saigon Tếu, cửa ngõ để bước vào nghề sáng tạo nội dung hiện nay không quá xa vời với số đông.

"Bạn có thể chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh để bắt đầu sáng tạo. Không đòi hỏi bằng cấp, chứng nhận, cũng như những rào cản chuyên môn quá cao. Sự trao quyền này cho phép nhiều người tiếp cận với công việc sáng tạo nội dung và thể hiện được nhiều màu sắc riêng trên mạng xã hội", anh Uy Lê cho biết.

Với chị Dương Bội Linh - chủ tài khoản TikTok Hỷ Khí Dương Dương - việc trở thành nhà sáng tạo nội dung là một sự tình cờ, từ việc chỉ tham gia cho vui hiện nay kênh đã thu hút 1,3 triệu người theo dõi, 28 triệu lượt thích. Ngoài ra chị Bội Linh còn sở hữu Fanpage trên nền tảng Facebook với 404.851 lượt theo dõi.

Ban đầu, chị Bội Linh tham gia TikTok như một người dùng thông thường, sử dụng các công cụ trên ứng dụng này để chia sẻ về tiếng Quảng Đông, tiếng Trung hiện đại cũng như các trích dẫn tiểu thuyết ngôn tình Trung Quốc. Từ video đầu tiên lên xu hướng, nữ TikToker đã phát triển các nội dung lan tỏa văn hóa, cuộc sống, phong tục, địa danh, ẩm thực… của người Hoa Chợ Lớn và nhận được sự ủng hộ tích cực của cộng đồng.

Nói về những ý tưởng làm video, chị Bội Linh cho biết nguồn cảm hứng của chị đến từ những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống. "Mình cảm thấy cuộc sống của mình có khá là nhiều thứ thú vị và muốn chia sẻ đến cho mọi người nên từng việc nhỏ nhất cũng cố gắng làm cho thật thu hút", chị Bội Linh chia sẻ.

Do đó, các nội dung của Hỷ Khí Dương Dương không bao giờ cạn kiệt ý tưởng. Điều quan trọng là kỹ thuật sản xuất video làm sao để diễn đạt được ý tưởng và ưu tiên từng nội dung phù hợp cho những nền tảng khác nhau. 

Song song với nghề "sáng tạo nội dung", chị Bội Linh còn có bằng trung cấp dược sĩ, cùng mẹ kinh doanh quầy thuốc gia truyền. Chị Bội Linh cũng chia sẻ thêm, với nhiều người sáng tạo nội dung là một nghề không ổn định, nhưng nếu nhìn nhận tích cực thì đây là một công việc có nhiều đóng góp cho cộng đồng, do đó hi vọng xã hội cần có thái độ cởi mở hơn. Đặc biệt, trái ngược với suy nghĩ nghề "sáng tạo nội dung" không được ủng hộ từ thế hệ trước, chị Bội Linh cho biết chính mẹ chị là người đã giúp đỡ rất nhiều và đóng góp thêm phần thú vị cho các sản phẩm trên kênh.

Là một người có nhiều năm kinh nghiệm xây dựng kênh cộng đồng, anh Phùng Thái Học cho rằng để giữ chân người xem nội dung luôn phải có tính mới. Tính mới không chỉ thể hiện ở việc nói những điều chưa ai nói, mà phải bao gồm: Vấn đề mới, góc nhìn mới và cách thức truyền đạt mới.

"Để tạo ra được những nội dung có tính mới. Nhà sáng tạo nội dung phải luôn quan sát, suy ngẫm và khai thác chất liệu xung quanh cuộc sống. Tôi cho rằng đây là một nghề cần được xã hội ghi nhận. Nếu thiếu những nhà sáng tạo nội dung chất lượng, cuộc sống của chúng ta sẽ vô cùng tẻ nhạt và thiếu cảm xúc", anh Thái Học - nhà sáng lập cộng đồng Tâm Sự Con Sen - nhìn nhận.

Nói về chất lượng nội dung trên mạng xã hội hiện nay, anh Uy Lê nhận xét khi có ít rào cản để đến với công việc sáng tạo nội dung thì chất lượng trở thành một vấn đề. Hiện tại những nội dung "giật tít", "drama" sẽ dễ bắt được sự chú ý của số đông. Cũng có nhiều người đang lợi dụng tính chất này và tạo ra những nội dung "câu view" để dễ thu hút hơn.  

Theo anh Uy Lê, cần có những quy chuẩn rõ ràng hơn về chất lượng cũng như đạo đức nghề nghiệp, không thể chỉ theo đuổi lợi ích nhất thời và "bắt trend" để làm nghề.

"Chúng ta thấy rất rõ có nhiều “hiện tượng mạng” chợt đến rồi cũng vội đi. Vì vậy, mình đang cố gắng làm tốt công việc của mình, cũng như hướng dẫn và hỗ trợ các bạn diễn của mình để theo đuổi những giá trị bền vững, sống được với nghề", anh Uy Lê chia sẻ.

Võ Liên