Trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế thế giới ngày một sâu sắc, mức độ cạnh tranh giữa các quốc gia ngày càng gay gắt, nhiều quốc gia có nền tảng kinh tế vững mạnh và điều kiện làm việc tốt đã tìm đủ mọi cách để thu hút các nhân tài từ nhiều nước trên thế giới về làm việc. Việt Nam cũng không thể đứng ngoài cuộc cạnh tranh khốc liệt đó. Do đó, chúng ta phải một mặt cố gắng giữ chân được các nhân tài đang làm việc trong nước, mặt khác thu hút những hiền tài từ nước ngoài về đóng góp xây dựng đất nước, nhất là trong những lĩnh vực Việt Nam còn thiếu và yếu bằng cách xây dựng các chính sách hấp dẫn, hợp lý và cụ thể.

Chia sẻ về vấn đề này với PV Sở hữu trí tuệ, PGS.TS. Mai Hà, Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Khoa học và Công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: "Trong điều kiện hội nhập quốc tế, hiện tượng di động xã hội là hiện tượng bình thường, trong mọi trường hợp di động xã hội là hiện tượng tích cực. Thứ nhất là có lợi cho nhân lực trình độ cao; Thứ hai là có lợi cho quốc gia thông minh, biết thu hút và sử dụng hiệu quả nhân lực trình độ cao; Thứ ba là có lợi cho người dân của quốc gia bị mất nhân lực trình độ cao bởi nó là tín hiệu cho người dân cần có thái độ với lãnh đạo quốc gia sửa đổi ngay cách thức quản lý kinh tế, quản lý xã hội, trong đó có quản lý nhân lực trình độ cao. Người Việt Nam luôn nhận biết được tín hiệu tích cực trong nước để quyết định thời điểm trở về đất nước".

Theo nhiều cuộc điều tra, khảo sát, phần đông các chuyên gia khi lựa chọn nơi làm việc đều đặt vấn đề môi trường lao động, cơ hội phát triển trình độ và khả năng thăng tiến lên hàng đầu. Vấn đề này có thể được xây dựng bởi các chính sách, chiến lược từ vĩ mô cấp Nhà nước tới vi mô ở các địa phương và tổ chức sử dụng nhân lực. Các chính sách, chiến lược này cần bảo đảm thái độ cầu thị và tôn trọng nhân tài, mặt khác cần đảm bảo sự ổn định, bền vững nhằm tạo sự yên tâm trong quá trình lao động. Bên cạnh chính sách, cần xây dựng cơ sở vật chất và chế độ đãi ngộ xứng đáng dành cho các nhân tài, nhằm hấp dẫn những chuyên gia từ nước ngoài về làm việc trong nước.

Một thực tế là, có đến 70% trong số 60.000 người đi du học muốn làm việc tại nơi mình học mà không muốn trở về Việt Nam. Lý do rất đơn giản, họ thích một môi trường làm việc văn minh với công nghệ hiện đại, phong cách làm việc thoải mái và chú trọng vào chất lượng hơn là các quy định ngặt nghèo về đồng phục, thời gian làm việc cũng như các thủ tục hành chính vất vả. Nếu trở về Việt Nam, người ta cũng có cơ hội làm việc tại các công ty dù lớn đến mấy nhưng vẫn có những bất cập, vấn đề xung đột tư tưởng, khó làm việc lâu dài. Thêm nữa, các mức lương ở nước ngoài dĩ nhiên hấp dẫn hơn nhiều so với ở trong nước. Họ ở lại, và sau khi ổn định công việc thì sẽ đón cả gia đình sang nước ngoài sinh sống.

Để giải quyết vấn đề này, chính phủ các nước đã đề ra những chính sách đãi ngộ nhằm kìm hãm tốc độ chảy máu chất xám và thu hút nhân tài trở về. Còn tại Việt Nam, nhiều chuyên gia giáo dục và các doanh nghiệp lo lắng rằng chúng ta đang sống lạc quan trong tư duy: Người tài làm việc ở nơi khác chỉ là thiệt thòi trước mắt, trong một thời gian nữa họ sẽ trở về và góp phần vào sự phát triển của nước nhà. Khi đó, chúng ta được thừa hưởng những kinh nghiệm từ họ. Thế nhưng, nếu không có chiến lược giữ chân nhân tài thì con đường để họ trở về quê nhà vẫn còn rất xa, đặc biêt là với các nhà khoa học trẻ.

Hạ Vi