Du lịch xanh đã và đang trở thành xu hướng phát triển của nhiều nước trên thế giới. Năm 2021, Thành ủy TP Hội An xác định "Phát triển du lịch thành phố đến năm 2025, định hướng năm 2030" phát triển du lịch dựa trên bảo tồn, phát huy di sản văn hóa, bồi đắp tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường. Qua đó, Hội An dần trở thành điểm đến chất lượng cao theo hướng "du lịch xanh".

Say lòng với "Điểm đến du lịch xanh"

Cuối năm, trời trở lạnh song Hội An vẫn khô ráo đủ để người người đều muốn đi chơi cho thuận với "ưu đãi" của thời tiết. Bờ biển Tân Thành (phường Cẩm An) ngày cuối đông năm nay trở nên sôi động và ấm áp khi dòng du khách nườm nượp về khám phá Festival nghệ thuật sắp đặt môi trường biển Hội An 2022.

Làng chài ven biển chỉ cách phố cổ gần 3km. Du khách đến đây để được lắng nghe tiếng sóng dịu vỗ, hàng dương rì rào và cảm nhận không khí trong lành. Tại kỳ Festival, phiên chợ du lịch Tân Thành độc đáo với nhiều gian hàng thân thiện môi trường từ các mảnh vải vụn; những hương liệu, thổ sản riêng biệt của núi rừng xứ Quảng. Ngoài ra còn có các mặt hàng mỹ phẩm làm từ thiên nhiên, sản phẩm mỹ nghệ sáng tạo đầy lôi cuốn.

Du khách háo hức đợi nếm thử chiếc bánh sừng trâu gói lá đót, chấm cùng muối được giã từ ớt, tiêu, củ kiệu, gừng gió đậm đà hương vị núi rừng huyện Nam Giang được giới thiệu tại Festival.

"Chúng tôi bán nông sản sạch như: Đậu, bánh sừng trâu, bắp chuối, các loại măng tươi, măng khô… Nhiều loại nông sản, gia vị là vị thuốc tự nhiên được sử dụng hàng ngày", bà Hiên Thị Vân (xã La Dêê) tỏ ra vui mừng.

Hội An đang tiếp tục tìm tòi, khám phá những cơ hội, ưu thế cạnh tranh để phát triển. Cảng thị Hội An xưa là nơi hiếm có trên thế giới giữ gần 1000 di tích kiến trúc gồm phố xá, nhà cửa, hội quán, đình, chùa, miếu, nhà thờ tộc, giếng cổ … Thành phố có khoảng 62km2 có đến 2 di sản thế giới là khu phố cổ Hội An – Di sản văn hóa thế giới và Cù Lao Chàm – Khu dự trữ sinh quyển thế giới.

Ông Hồ Quang Bửu - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam - nhìn nhận: "Sợi chỉ đỏ" xuyên suốt du lịch xanh, du lịch cộng đồng là việc thừa nhận sự tham gia chủ động của cộng đồng địa phương". Sự chủ động là điều kiện tiên quyết tạo ra bản sắc khác biệt của du lịch xanh với các loại hình du lịch khác.

TS. Nguyễn Thị Thu Trang ở Cục Di sản Văn hóa – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lại cho rằng: "Bảo tàng sinh thái sẽ là bảo tàng "sống" với toàn bộ cảnh quan thiên nhiên - văn hóa khu vực các làng nghề. Từ đó, Hội An với sản phẩm du lịch đột phá sẽ "cất cánh" và tỏa sáng sống động, hài hòa trong đời sống đương đại và hiện đại mà không bị biến dạng".

Mỗi làng ở Hội An đều có những câu chuyện, những nghề, cảnh đẹp, con người thuần hậu quyến rũ với đặc thù đô thị thương cảng cổ xưa mang nhiều nghề truyền thống có giá trị văn hóa đặc sắc gắn với phát triển du lịch.

Làng gốm Thanh Hà nằm ở khối Nam Diêu, phường Thanh Hà là điểm đến như thế tại Hội An. Làng hình thành gần 500 năm từ rất sớm bên dòng sông Thu Bồn. Gắn bó với di sản văn hóa phi vật thể nghề gốm Thanh Hà là cảnh quan, không gian làng gốm gồm đường làng ven sông, bụi tre, cây xanh bóng mát chạy quanh làng. Sâu trong trung tâm làng nghề là hệ thống di tích nhà ở, lò gốm, đình, miếu…

Trong sản xuất, thợ gốm Thanh Hà sớm có ý thức bảo vệ nguồn đất, tiết kiệm nguyên liệu nhất là vào mùa mưa. Thu gom đất sét thừa sau khi cắt gọt phôi để tránh thất thoát nguồn nguyên liệu trong bối cảnh nguồn đất sét dần hạn chế.

Theo đại diện Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An để phát triển du lịch xanh, người dân muốn tu sửa nhà cửa, tháo gỡ tường gạch, ngói âm dương phải tuân thủ quy chế về cửa gỗ, bảng quảng cáo, chiều rộng, chất liệu, cỡ chữ.

Nhớ tới du lịch Hội An, nay nhiều du khách nhớ đến loạt mô hình "du lịch xanh" gồm: Chương trình vớt rác trên sông, cơ sở lưu trú giảm thiểu rác thải nhựa, các mô hình tuần hoàn rác, mô hình ngôi nhà xanh, Tour du lịch bữa ăn không rác thải, đồ lưu niệm từ vật liệu tái chế …

"Tôi rất ấn tượng khi thấy công sở ở Hội An sử dụng chai thủy tinh, quán xá sử dụng cốc, ống hút giấy, tre, túi giấy, vải. Đặc biệt, khi thăm đảo Cù Lao Chàm người dân nơi đây còn nói không với túi nilon bảo vệ môi trường biển", du khách Nguyễn Quang Thạch (45 tuổi, TP.HCM) nói.

Bên cạnh hệ thống di sản vật thể là di sản phi vật thể, con người vùng đất "nhân tình thuần hậu, lá bông đủ màu" nổi tiếng tài hoa gắn với các loại hình văn hóa nghệ thuật làm say đắm bao thế hệ. Đó là: Hát tuồng, diễn xướng, bài chòi, các trò chơi dân gian cùng nhiều yếu tố trong nếp sống văn hóa để trở thành "điểm đến xanh".

Để làm "Điểm đến xanh" bền vững

Năm Du lịch Quốc gia 2022, tổng lượt khách đến tỉnh Quảng Nam tham quan, lưu trú du lịch năm 2022 ước đạt 4.746.000 lượt, tăng 13 lần so với cùng kỳ năm 2021; doanh thu du lịch năm 2022 ước đạt 3.780 tỷ đồng, tăng 8 lần so với cùng kỳ năm 2021; thu nhập xã hội từ du lịch ước đạt 8.883 tỷ đồng.

Theo ông Trương Hoàng Vinh - Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An: "Nói về phát triển du lịch xanh đơn cử như làng gốm Thanh Hà, nội tại di sản văn hóa đang được bảo tồn tốt. Tuy nhiên vẫn còn một số di sản phi vật thể có nguy cơ bị mai một".

Ví dụ như hoạt động hát bội, đội hát bội ở Nam Diêu đã tan rã rất khó khăn để khôi phục hay các lễ ra mắt, tổ nghề, hò giã vôi, tri thức nung ngói, gạch truyền thống, nghề hấp cá cần được quan tâm đúng mức.

Hoạt động du lịch gặt hái được nhiều thành công nhưng nhìn chung tour tuyến ngay các làng nghề chưa đa dạng, chưa kết nối về tài nguyên thiên nhiên, văn hóa khác trên vùng đất Hội An. "Cần hình thành tour: Tham quan di tích trải nghiệm làm gốm – câu cá trên sông Thu Bồn, đầm Lại Nghị - làm vườn tại Vịnh Chầu – Thưởng thức cá hấp ở Phạm Phán. Xem xét hình thành tour trình diễn nghệ thuật và ẩm thực làng gốm để phát triển đồng đều phía Bắc của khối Nam Diêu", ông Vinh nhấn mạnh.

Làng gốm cần tạo ra những sản phẩm lưu niệm có thể chuyển tải thông điệp văn hóa, có giá trị kinh tế. Bên cạnh đó, Hội An cần áp dụng công nghệ xử lý tuần hoàn nước thải, sử dụng nước thải sau khi tưới tiêu đồng thời sử dụng và thay thế hệ thống chiếu sáng bằng năng lượng sạch.

Vấn đề áp lực lớn cho môi trường ở làng gốm Thanh Hà là lượng khách giai đoạn cao điểm 2019 trung bình 1900 khách/ngày đến làng gốm cao gấp 2 lần số cư dân khối Nam Diêu. Số lượng rác thải nhựa, khó phân hủy sẽ rất lớn và đặt ra vấn đề thu gom xử lý khá lớn.

"Điều này là chưa phù hợp với tiêu chí du lịch xanh. Cần ngăn chặn kịp thời là sự nung đốt, thải khói ra môi trường của các lò gốm nhỏ ảnh hưởng trực tiếp đến bầu không khí, môi trường tại làng gốm, khu du lịch", ông Vinh băn khoăn.

Phó Chủ tịch UBND TP Hội An - Nguyễn Văn Lanh nói: "Các giá trị và định hướng bảo tồn mang tính hệ thống cấu trúc giúp Hội An phát triển đúng tầm không sai lệch khi dung hòa giữa dịch vụ du lịch và gìn giữ giá trị văn hóa – lịch sử - di sản".

Ông Lanh đồng thời nhấn mạnh, cộng đồng ở đâu am hiểu lịch sử, văn hóa, có kiến thức về bảo tồn di sản, hiểu biết về pháp luât ở đó công tác bảo vệ di sản rất hiệu quả.

Bảo Hòa