Đây là nội dung được các chuyên gia chia sẻ tại hội thảo “Logistics xanh - Từ xu hướng đến thực tiễn và vai trò trong sản xuất - xuất khẩu thực phẩm”, do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) phối hợp với Công ty CP Greensys tổ chức.

Xanh hóa logistics trở thành xu hướng chung

Tại hội thảo, ông Nguyễn Tuấn - Phó giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) - cho biết năm 2023, ngành logistics phải đối mặt với những khó khăn do ảnh hưởng của áp lực lạm phát và rủi ro suy thoái kinh tế của các nền kinh tế lớn, chuỗi cung ứng toàn cầu đứt gãy,…tác động mạnh mẽ đến tình hình xuất nhập khẩu và hoạt động logistics.

Bên cạnh đó, xu hướng xanh hóa hoạt động thương mại, xanh hóa logistics…dần trở thành yêu cầu tất yếu, tạo ra tiêu chuẩn cao hơn, đồng nghĩa với việc thêm chi phí nhiều hơn cho hoạt động thương mại và logistics.

“Hiện nay logistics xanh là mắt xích quan trọng để “xanh hóa” chuỗi cung ứng, hướng tới lộ trình phát triển bền vững. Trước bối cảnh người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm thân thiện môi trường và xu hướng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh đang diễn ra trên toàn cầu, logistics xanh cũng ngày càng được doanh nghiệp quan tâm và đầu tư một cách chuyên nghiệp”, ông Tuấn cho biết.

Với ngành công nghiệp thực phẩm tại Việt Nam, logistics xanh đóng một vai trò quan trọng giúp đảm bảo việc vận chuyển sản phẩm thực phẩm hiệu quả và bền vững, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. 

Trong Nghị quyết số 163/NQ-CP của Chính phủ nêu rõ mục tiêu là biến dịch vụ hậu cần thành một ngành dịch vụ có giá trị cao và liên kết sự phát triển của chúng với thương mại địa phương và quốc tế, sản xuất hàng hóa và cơ sở hạ tầng cho giao thông vận tải, tăng cường kết nối để đưa Việt Nam trở thành trung tâm logistics quan trọng trong khu vực; phát triển logistics gắn với chuỗi cung ứng bền vững; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ; mở rộng thị trường dịch vụ logistics; tập trung nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dịch vụ logistics.

Vì vậy, ngành logistics cần phải đa dạng các giải pháp “xanh hóa” trên các phương diện như: Vận tải xanh, bao bì xanh, kho bãi xanh, quản lý dữ liệu logistics xanh…. vào kinh doanh để đáp ứng các tiêu chí về môi trường, nâng cao khả năng cạnh tranh. Từ đó hướng tới mục tiêu phát triển xuất nhập khẩu bền vững đối với các mặt hàng lương thực thực phẩm của Việt Nam.

Những rào cản khiến cho ngành logistics bị kìm hãm

Tuy nhiên, TS. Tôn Thất Tú - Chuyên viên tư vấn quốc tế ngành logistics - đánh giá ngành logistics Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế khi nhu cầu sử dụng logistics doanh nghiệp trong nước hiện nay được xác định cụ thể là vận tải đường biển chiếm 68%, đường bộ 50%, đa phương thức 28% và hàng không, đường sắt, đường thủy nội địa đồng tỷ lệ là 8%. Nhưng trên thực tế, năng lực đáp ứng của ngành logistics trong nước chủ yếu là vận tải đường bộ chiếm đa số với tỷ lệ 74,4%, đường thủy nội địa chiếm hơn 19%. Còn lại là vận tải hàng không, đường sắt và đường biển.

Điều này xuất phát từ việc quy mô doanh nghiệp của ngành chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo đó, ngành vận tải logistics hoạt động độc lập thay vì phối hợp, tích hợp hoặc điều phối dẫn đến các hạn chế lớn khiến ngành logistics Việt Nam thiếu sự phối hợp và tiêu chuẩn hóa trong các dịch vụ logistics. Việc hoạt động độc lập có thể xảy ra tình trạng không hiệu quả, không tối ưu điều này dễ làm tăng chi phí vận chuyển và dẫn đến thời gian giao hàng dài hơn.

Sự phân mảnh của ngành vận tải logistics tại Việt Nam cần có thêm sự phối hợp và tích hợp giữa các nhà cung cấp dịch vụ logistics. Điều này có thể liên quan đến phát triển các trung tâm logistics hoặc mạng lưới nhằm giúp các nhà cung cấp dịch vụ logistics cải thiện hiệu quả, chuẩn hóa và quyền đàm phán, thương lượng và góp phần phát triển toàn ngành.

Bên cạnh đó, mặc dù cơ sở hạ tầng, nhà kho tại Việt Nam đã đầu tư đáng kể, tuy nhiên vẫn còn những khu vực hạ tầng không đủ hoặc cần cải thiện. Trong đó, cảng và nhà kho không đủ; thiếu nhà kho hiện đại. Đặc biệt, liên kết mạng lưới đường bộ và đường sắt còn hạn chế, ở một số khu vực có thể không đủ để đáp ứng nhu cầu của ngành logistics đang phát triển…

TS. Tôn Thất Tú nhận định, nếu vấn đề về cơ sở hạ tầng logistics ở Việt Nam được giải quyết, các nhà cung cấp dịch vụ logistics có thể tận dụng được các tiềm năng của đất nước và cải thiện khả năng cạnh tranh. Từ đó mang lại lợi ích cho các nhà cung cấp dịch vụ logistics, giúp tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong các lĩnh vực khác, bởi một hệ thống logistics hiệu quả và hiện đại có thể giúp tăng tốc quá trình sản xuất, vận chuyển và phân phối hàng hóa trong các chuỗi cung ứng.

Ngoài ra, sự phát triển ngành logistics lại vướng nhiều rào cản quy định như thủ tục hải quan phức tạp, chậm trễ và tăng chi phí dịch vụ logistics, yêu cầu cấp phép quá nghiêm ngặt, quy định không nhất quán, tiếp cận thị trường nước ngoài còn hạn chế; thiếu cách tiếp cận với doanh nghiệp… Điều này đã và đang ảnh hưởng tiêu cực rất lớn đến hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp thực phẩm.

Chuyên gia cho rằng, Chính phủ có thể đơn giản hóa thủ tục hải quan và yêu cầu cấp phép, làm việc để tăng cơ hội tiếp cận các thị trường nước ngoài, tạo ra các quy định nhất quán hơn trên toàn quốc. Cần áp dụng cách tiếp cận thân thiện hơn với doanh nghiệp, cải thiện cơ sở hạ tầng và tài nguyên, và thúc đẩy sự hợp tác giữa chính phủ và các doanh nghiệp tư nhân, tạo ra một môi trường thuận lợi hơn cho các nhà cung cấp dịch vụ logistics và thu hút nhiều đầu tư hơn nhằm hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Để ngành logistics tại Việt Nam hoạt động hiệu quả và cạnh tranh hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, tại hội thảo các chuyên gia trong lĩnh vực này cho biết các doanh nghiệp có thể áp dụng các công nghệ mới như tự động hóa kho, hệ thống quản lý vận tải và trao đổi dữ liệu điện tử (EDI).

Quan trọng nhất là gia tăng đầu tư vào cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông như đường bộ, đường sắt, sân bay và cảng để tạo điều kiện cho việc vận chuyển hàng hóa trên toàn quốc và góp phần gia tăng năng lực cho hoạt động xuất khẩu.

“Việc tối ưu hóa tuyến đường giao hàng, giảm số lượng xe tải trống hoặc chở hàng nửa chừng trên đường, các doanh nghiệp có thể tiết kiệm nhiên liệu và chi phí vận chuyển, đồng thời giảm tắc đường và ô nhiễm do giao thông”, TS. Tôn Thất Tú cho biết.

Diệu Nguyên