Theo Hiệp hội thuốc lá Việt Nam, năm 2015, thị trường Việt Nam ước tính dung nạp khoảng hơn một tỷ bao TLNL. Thuốc lá thẩm lậu vào Việt Nam qua nhiều đường và nơi tập kết, buôn bán sỉ và lẻ nhiều nhất vẫn là TP Hồ Chí Minh.

Phó Chi cục trưởng Quản lý thị trường (QLTT) TP Hồ Chí Minh Nguyễn Trung Bính cho biết, TLNL hiện nay đưa về TP Hồ Chí Minh chủ yếu từ các tỉnh miền tây Nam Bộ và từ Tây Ninh. Trên tuyến Long An, Tây Ninh, một số vụ vận chuyển bằng xe ô-tô du lịch với số lượng lớn từ 5.000 đến 10.000 bao trở lên. Trên kênh Thầy Cai, huyện Củ Chi, việc vận chuyển thuốc lá lậu chủ yếu bằng ghe, thuyền rồi dùng xe gắn máy chở vào nội thành.

Cũng theo ông Bính, từ khi thực hiện Chỉ thị số 30 của Chính phủ, lực lượng QLTT thành phố đã tăng cường công tác kiểm tra, xử lý mạnh đối với TLNL, đã kéo giảm tình hình tàng trữ, buôn bán TLNL công khai trên thị trường. Tuy vậy, nạn buôn lậu, kinh doanh thuốc lá lẻ hoạt động dưới hình thức giao dịch ngầm vẫn rất dữ dội, bằng chứng là giá TLNL không giảm trên thị trường.

Lâu nay, Hóc Môn là địa bàn trung chuyển và hoạt động bán lẻ TLNL lớn của thành phố. Đội trưởng Đội QLTT huyện Hóc Môn Nguyễn Tiến Dũng cho biết, từ đầu năm đến nay, đội đã bắt giữ 248 vụ, thu 171 nghìn bao TLNL. Mặc dù lực lượng QLTT đã tăng cường kiểm tra, bắt giữ, nhưng do lợi nhuận thu được từ buôn lậu thuốc lá rất lớn nên nhiều đối tượng bất chấp pháp luật, ngày đêm tuồn TLNL qua địa bàn này.

Tính chung trên địa bàn thành phố, trong chín tháng đầu năm 2015, Chi cục QLTT TP Hồ Chí Minh đã xử lý 1.048 vụ TLNL, thu 462 nghìn bao, 270 xe máy, bảy xe du lịch, ba chiếc vỏ lãi và chuyển công an khởi tố hình sự bảy vụ. Theo đánh giá của Chi cục QLTT thành phố, số TLNL đã thu giữ chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số TLNL đang tiêu thụ trên thị trường.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ và UBND thành phố Hồ Chí Minh, lực lượng QLTT thành phố cùng với công an, phòng kinh tế các quận, huyện thường xuyên tổ chức tuyên truyền, kiểm tra, xử phạt đối với hành vi kinh doanh TLNL. Sau gần một năm thực hiện, hoạt động buôn bán lẻ TLNL không còn tổ chức ngang nhiên như trước, nhưng thực tế, TLNL lưu thông trên thị trường vẫn còn diễn ra hết sức phức tạp. Đơn cử, trong năm 2014, đã có 46 nghìn người buôn bán nhỏ trên địa bàn thành phố ký cam kết không bán TLNL. Năm 2015, số người đã ký cam kết trong năm 2014 tái ký cam kết; 50 người chuyên cung cấp sỉ TLNL cho các nơi tại xã Phước Thạnh, huyện Củ Chi đã ký cam kết không bán TLNL. Toàn thành phố hiện có hơn 660 cơ sở được cấp giấy phép buôn bán thuốc lá, trên thị trường có hàng nghìn điểm buôn bán nhỏ lẻ có kinh doanh mặt hàng thuốc lá đang nằm ngoài sự kiểm soát của cơ quan chức năng.

Đường Học Lạc (quận 5) lâu nay là trung tâm bán thuốc lá sỉ lớn của thành phố và lượng TLNL mua bán ở đây không phải là nhỏ. Tại Học Lạc, các tiểu thương bán thuốc lá hiện đều ký cam kết không bán TLNL. Hai ca-mê-ra gắn ở hai đầu đường để kiểm soát hoạt động buôn bán thuốc lá, rồi lực lượng công an quận, phường và QLTT cũng thường xuyên có mặt tại đây. Nhờ đó, TLNL kinh doanh tại đây không còn mua bán công khai như trước, chỉ giao dịch bằng điện thoại, giao hàng tận nơi nếu khách có nhu cầu.

Bà Nguyễn Thị Năm, bán thuốc lá bên vệ đường Cộng Hòa (quận Tân Bình) cho biết, bà bán thuốc lá ở đây mấy năm rồi, tủ thuốc không đăng ký kinh doanh nên không phải đóng phí, cam kết với ai về điều kiện kinh doanh cả. Bà Năm còn cho biết, mình bán lẻ dăm ba bao thuốc bên đường, chỉ thi thoảng mới có người đến nhắc nhở không bán TLNL. Theo quy định, buôn TLNL, dù buôn bán nhỏ lẻ (chỉ một bao mà tái phạm) sẽ bị khởi tố hình sự vì tội danh “kinh doanh hàng cấm”, nhưng rất nhiều người buôn bán thuốc lá lẻ hiện nay tại địa bàn TP Hồ Chí Minh chưa biết, chưa hiểu rõ quy định này. Bà Thân Thị Lý, kinh doanh tạp hóa trên đường Trương Vĩnh Ký (quận Tân Phú) cho hay: “Chúng tôi lâu nay chỉ biết bán TLNL là không được phép, chứ đâu biết pháp luật có quy định xử nặng người buôn bán lẻ TLNL như vậy”.

Hiện nay, mỗi năm có hơn một tỷ bao TLNL tiêu thụ tại Việt Nam, trong đó thuốc lá nhãn hiệu Jet và Hero chiếm tới 85%. Chủ tịch Hiệp hội thuốc lá Việt Nam Vũ Văn Cường cho rằng, TLNL đã gây mất năm triệu công lao động của nông dân, 600 nghìn việc làm của công nhân, gây thất thu ngân sách hơn 10 nghìn tỷ đồng/ năm...