Đầu năm, giá vàng thế giới còn ở vùng 1.950 USD/oz, đến tháng 3 đã rớt về dưới 1.700 USD/oz. Sau đó, giá vàng tái lập mốc 1.900 USD/oz vào tháng 6 rồi tụt về vùng 1.700 USD/oz vào tháng 9. Tháng 11, giá vàng vọt lên gần 1.900 USD/oz lần nữa, rồi giảm về vùng 1.800 USD/oz trong những ngày cuối năm.

Giá vàng trong nước cũng giằng co theo giá vàng thế giới, tuy nhiên mức độ biến động có chậm hơn. Đầu năm, giá vàng miếng SJC bán ra trên thị trường là hơn 55 triệu đồng/lượng, cuối năm là hơn 61 triệu đồng/lượng.

Tính cả năm, giá vàng thế giới giảm trên 8%, nhưng giá vàng trong nước tăng khoảng 6 triệu đồng/lượng. Dù vậy, so với năm 2020, giá vàng năm nay tăng ít hơn. Năm ngoái, giá vàng thế giới tăng 24%, còn giá vàng trong nước tăng hơn 13 triệu đồng/lượng, tương đương mức tăng 31%.

Ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA) cho biết, những nguyên nhân chính dẫn tới biến động giá vàng năm nay là đại dịch Covid-19, tình hình lạm phát, và chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương lớn.

Sau khi suy thoái do Covid trong năm ngoái, kinh tế thế giới đã phục hồi trong năm nay, với sự phục hồi diễn ra đặc biệt mạnh ở Trung Quốc trong nửa đầu năm và ở Mỹ và châu Âu sau đó. Khi kinh tế hồi phục, các nhà đầu tư có xu hướng rót vốn vào các tài sản có độ rủi ro cao hơn như cổ phiếu và các hàng hóa cơ bản. Khi đó, những kênh đầu tư an toàn như vàng ít được ưa chuộng hơn.

Sau thời gian theo đuổi chính sách tiền tệ siêu lỏng lẻo để vực dậy kinh tế, các ngân hàng trung ương lớn như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), hay Ngân hàng Trung ương Anh (BOE)… bắt đầu tính đến việc thắt chặt chính sách tiền tệ để chống lại tốc độ leo thang chóng mặt của giá cả. Kỳ vọng thắt chặt chính sách tiền tệ cũng là một nhân tố gây nhiều áp lực giảm giá đối với vàng.

Ngoài ra, vàng còn chịu sức ép giảm giá từ xu hướng tăng giá của đồng USD trong năm nay. Tính từ đầu năm, đồng USD đã tăng giá hơn 7% so với một rổ gồm 6 đồng tiền chủ chốt khác.

Chưa kể, vàng còn phải cạnh tranh với tiền ảo. Đồng Bitcoin đã liên tục lập kỷ lục giá, có lúc lên gần 69.000 USD. Nhiều tiền ảo khác cũng tăng giá phi mã.

Nhưng ngược lại, giá vàng năm nay được hỗ trợ bởi nhu cầu phòng chống lạm phát. Như ở Mỹ, lạm phát đang cao nhất gần 4 thập kỷ. Mặt khác, do đại dịch vẫn diễn biến phức tạp nên nhu cầu phòng ngừa rủi ro của các nhà đầu tư quốc tế vẫn còn lớn. Nhiều ngân hàng trung ương cũng mua vàng để tăng dự trữ quốc gia.

Với những yếu tố tác động trái chiều như vậy, giá vàng đã có một năm biến động giằng co rất mạnh chứ không tăng hay giảm theo một chiều.

Đầu năm, giá vàng miếng SJC bán lẻ cao hơn giá vàng thế giới khoảng 2-3 triệu đồng/lượng. Cuối năm, chênh lệch là hơn 10 triệu đồng/lượng, có lúc chênh 12 triệu đồng/lượng. Ở các quốc gia khác, như Ấn Độ, Trung Quốc hay Singapore, giá vàng trong nước chỉ chênh thế giới vài USD/oz, quy đổi ra chỉ tương đương vài chục nghìn đồng mỗi lượng.

Chênh lệch lớn phần nào phản ánh tình trạng chênh lệch giữa nhu cầu và nguồn cung vàng tại thị trường trong nước. Nguồn cung vàng chưa đáp ứng được nhu cầu của các doanh nghiệp trong nước, để họ đáp ứng nhu cầu của người dân và nhà đầu tư, nên giá vàng bị đẩy lên cao.

Đã gần 10 năm nay các doanh nghiệp vàng không được cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu. Các doanh nghiệp sản xuất vàng trang sức có nhu cầu lớn về vàng nguyên liệu, nhưng chủ trương của Chính phủ là giảm nhập siêu để tăng dự trữ ngoại hối nên Ngân hàng Nhà nước vẫn không cấp phép cho nhập khẩu vàng nguyên liệu.

Ngoài ra, công tác chống buôn lậu vàng qua biên giới cũng được tăng cường trong năm nay, nên nguồn vàng nhập lậu vào Việt Nam bị siết lại.

Nguồn cung vàng hạn chế, nhưng doanh nghiệp vẫn phải mua vàng nguyên liệu trên thị trường để sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ và người dân vẫn giữ tâm lý mua vàng tích trữ. Tình trạng cầu lớn hơn cung làm cho giá vàng trong nước thường xuyên cao hơn thế giới.

Ông Long lưu ý thêm, mức chênh lệch lớn hơn nằm ở vàng miếng SJC, còn các sản phẩm vàng 999,9 khác hiện nay chỉ chênh khoảng 4-5 triệu đồng/lượng so với giá vàng thế giới. Giá vàng miếng SJC đã tăng cao từ 10 năm nay chứ không riêng gì năm nay, vì Ngân hàng Nhà nước không sản xuất thêm vàng miếng để tăng cung cho thị trường. Và theo quy định của Nghị định 24, các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp hiện đều không được sản xuất vàng miếng.

Đối với vàng trang sức-mỹ nghệ, doanh nghiệp phải mua vàng nguyên liệu trên thị trường trong nước với giá cao để làm đầu vào, dẫn tới giá bán sản phẩm của các doanh nghiệp đương nhiên cũng phải cao hơn thế giới.

Duy Anh