Việc thành lập và xây dựng NIC là một bước đi mạnh mẽ của Chính phủ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giúp Việt Nam “cất cánh”.

Đổi mới sáng tạo – Niềm cảm hứng đổi mới đất nước giai đoạn hiện nay

Hiện nay, thế giới đang bước vào một thời kỳ phát triển mới. Cuộc cách mạng công nghệ mới, được gọi là cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đang tác động mạnh mẽ đến tất cả các quốc gia, tạo ra cả thời cơ và thách thức với nhiều đột biến trong quản lý, quốc phòng, an ninh, sản xuất, kinh doanh, môi trường, sinh hoạt và đời sống xã hội, con người [1].

Các nước đều chú trọng xây dựng, thực thi chiến lược tận dụng thành tựu và ứng phó với những thách thức của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư -  yếu tố quyết định sự phát triển bứt phá hay chậm trễ, tụt hậu của một quốc gia. Đổi mới sáng tạo là tư duy mới trong chiến lược phát triển của hầu hết các quốc gia và trở thành ngôn ngữ chung có ý nghĩa toàn cầu, thể hiện một cấp độ mới, trình độ mới của sáng tạo, đổi mới, phát triển - đổi mới mạnh mẽ hơn, hiệu quả hơn trên nền tảng sáng tạo và ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ để tạo ra chất lượng mới, những giá trị mới trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung, trong sản phẩm hàng hóa nói riêng. Phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, nâng cao chỉ số đổi mới sáng tạo là công việc đang thu hút sự nỗ lực của các nước, các cộng đồng lao động sáng tạo trên toàn thế giới.

Với tư duy nhạy bén, những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành đẩy mạnh ứng dụng, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo [2], nghiên cứu nắm bắt, nâng cao năng lực tiếp cận và và chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đặc biệt, ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”. Nghị quyết nêu 4 quan điểm chỉ đạo, trong đó nhấn mạnh: “Chủ động, tích cực tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là yêu cầu tất yếu khách quan; là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng, vừa cấp bách, vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội..., coi đó là giải pháp đột phá với bước đi và lộ trình phù hợp là cơ hội dể Việt Nam bứt phá trong phát tiển kinh tế - xã hội”; “Cách mạng công nghiệp lần thứ tư yêu cầu phải đổi mới tư duy về quản lý kinh tế, quản lý xã hội, xây dựng, hoàn thiện thể chế cho phù hợp. Cần có cách tiếp cận mở, sáng tạo, cho thí điểm những vấn đề thực tiễn mới đặt ra, tạo mọi thuận lợi cho đổi mới sáng tạo” [3].

Tư duy nhạy bén và tinh thần của Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị được khẳng định, nâng tầm trong Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIII, và đổi mới sáng tạo có thể được xem là một điểm nhấn của Đại hội (bên cạnh nội dung: Khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc với mục tiêu đến giữa thế kỷ XXI trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa) [4].

NIC và sứ mệnh Việt Nam cất cánh

Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) được thành lập theo Quyết định số 1269/QĐ-TTg ngày 02/10/2019 của Thủ tướng Chính phủ, là đơn vị trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhằm thực hiện hỗ trợ, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng phát triển khoa học và công nghệ. Việc thành lập NIC là một bước đi mạnh mẽ của Chính phủ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Đây là mô hình đầu tiên được Thủ tướng Chính phủ thành lập và khác với mô hình trung tâm phổ biến ở các nước trên thế giới chủ yếu do doanh nghiệp, tập đoàn thiết lập và thường chỉ phục vụ mục tiêu nghiên cứu phát triển của doanh nghiệp. Với ý nghĩa đó, Chính phủ đã ban hành một Nghị định riêng (Nghị định 94/2020/NĐ-CP) quy định Trung tâm được hưởng các ưu đãi đầu tư cao nhất, thuận lợi nhất theo quy định hiện nay.

Sau hơn một năm chuẩn bị, sáng ngày 09/01/2021, NIC chính thức được khởi công xây dựng tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc. Khởi công NIC là hoạt động quan trọng đánh dấu sự hình thành Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia quy mô, tầm cỡ và đáp ứng yêu cầu cấp thiết của thực tiễn, thúc đẩy hình thành mạng lưới các trung tâm đổi mới sáng tạo tại các địa phương, khu vực theo chủ trương của Đảng, Chính phủ, góp phần quan trọng trong thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế và đổi mới mô hình tăng trưởng nâng cao năng suất chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Đây sẽ là nơi quy tụ các doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ lớn trong và ngoài nước, nơi cung cấp các cơ sở nghiên cứu, không gian làm việc, thử nghiệm sản phẩm và điều kiện hạ tầng tốt nhất phục vụ cho nghiên cứu phát triển các ý tưởng công nghệ theo chuẩn mực quốc tế, đưa các ý tưởng đổi mới sáng tạo vào một hệ sinh thái đầy đủ và hỗ trợ thông qua các cơ chế thuận lợi, đặc thù, từ đó hoàn chỉnh vòng kết nối, thúc đẩy mạnh mẽ đầu tư, nghiên cứu phát triển và thương mại hoá sản phẩm.

Tham dự lễ khởi công NIC, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: “Hôm nay, chúng ta khởi công dự án cơ sở Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia, với biểu tượng đại bàng cất cánh bay lên. Nơi đây sẽ tạo ra những điều kiện lý tưởng về môi trường thể chế pháp luật, thử nghiệm chính sách mới, điều kiện hạ tầng, môi trường làm việc đặc biệt thuận lợi để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam phát triển và vươn mình ra thế giới”. Thủ tướng đồng thời cảnh báo, nếu không mạnh dạn đầu tư cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chúng ta sẽ bị mắc kẹt trong chính cái hố năng suất thấp, giá trị gia tăng thấp và bẫy thu nhập trung bình của chính chúng ta. “Tôi mong rằng, trong thời gian tới các bộ, ngành, TP.Hà Nội và các đối tác quốc tế tiếp tục phối hợp hỗ trợ để phát triển Trung tâm Đổi mới công nghệ quốc gia đi vào hoạt động và vận hành hiệu quả, trở thành mô hình tiên phong trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo của Việt Nam”.

Với tầm nhìn và sự quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, đây được xem là giai đoạn bản lề của Việt Nam, đánh dấu sự khởi đầu của một làn sóng phát triển mới của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam, là thời điểm Việt Nam sẽ tập trung thúc đẩy năng lực sáng tạo, đưa khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực của phát triển kinh tế nhanh và bền vững...

Tại Hoà Lạc, Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia dự kiến xây dựng cơ sở với tổng diện tích sử dụng 35.000 m2, đây sẽ là nơi quy tụ các doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ lớn trong và ngoài nước, nơi cung cấp các phòng lab nghiên cứu, thử nghiệm sản phẩm theo chuẩn mực quốc tế nhằm đem đến điều kiện hạ tầng tốt nhất cho nghiên cứu phát triển các ý tưởng công nghệ.

Theo Nghị định số 94/2020/NĐ-CP ngày 21 tháng 8 năm 2020 của Chính phủ, Trung tâm được hưởng các cơ chế, chính sách ưu đãi cao nhất và các thủ tục hành chính thuận lợi nhất theo quy định của pháp luật nhằm thực hiện hỗ trợ, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng phát triển khoa học và công nghệ.

Một số ưu đãi dành cho Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia:

- Được hưởng ưu đãi trong tín dụng đầu tư của Nhà nước.

- Được ưu tiên thuê đất trong thời hạn 50 năm trong các Khu CNC và được miễn toàn bộ tiên thuê đất cho cả thời hạn thuê

- Được miễn thuế hàng hóa nhập khẩu sử dụng cho nghiên cứu khoa học

- Được hưởng các thuế xuất ưu đãi tốt nhất hiện nay.

Ưu đãi dành cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo hoạt động tại Trung tâm:

- Được hỗ trợ các thủ tục hành chính về ĐKKD, giấy phép lao động, xác lập quyền sở hữu công nghiệp;

- Được hỗ trợ văn phòng làm việc và các điều kiện cần thiết

- Được tạo thuận lợi trong các thủ tục đấu thầu theo quy định hiện hành

- Được huy động và nhận tài trợ từ các chương trình tài trợ nghiên cứu của Chíhn phủ, cá nhân, tổ chức.

- Được hưởng các ưu đãi về thuế theo quy định hiện hành.

Phúc Huy

[1] Xem: Nguyễn Thắng: CMCN4: Một số đặc trưng, tác động và hàm ý chính sách cho Việt Nam, Trang ngoại giao kinh tế trực tuyến, http://ngkt.mofa.gov.vn/cmcn4-mot-so-dac-trung-tac-dong-va-ham-y-chinh-sach-cho-viet-nam/, ngày 13-12-2016.

[2] Thúc đẩy đổi mới sáng tạo là một trong những trọng tâm ưu tiên của Chính phủ và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong nhiệm kỳ 2016-2020. Thủ tướng đã nhiều lần nhấn mạnh tại nhiều diễn đàn khác nhau, Chính phủ sẽ tạo môi trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thuận lợi nhất.

Ngay khi bắt đầu nhiệm kỳ mới, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khởi xướng “Năm quốc gia khởi nghiệp”. Cũng trong năm 2016, Thủ tướng đã ký Quyết định 844/QĐ-TTg hỗ trợ xây dựng Hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia đến năm 2025.

Nghị quyết 01 năm 2021 của Chính phủ tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. “Đổi mới, sáng tạo” được đưa vào phương châm hành động của Chính phủ và cụm từ “đổi mới sáng tạo”, “khởi nghiệp sáng tạo” được nhắc đến 8 lần tại Nghị quyết này.

[3] Nghị quyết số 52-NQ/TW, ngày 27-9-2019, của Bộ Chính trị, “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”.

[4] Xem: GS.TS Phùng Hữu Phú, “Khát vọng phát triển đất nước và đổi mới sáng tạo - Điểm nhấn của Đại hội lần thứ XIII của Đảng” (www.tapchicongsan.org.vn).