Tài sản sở hữu trí tuệ (SHTT) hiện được xem là vô cùng quan trọng đối với quá trình hợp tác giao lưu thương mại, văn hóa, giáo dục cũng như khoa học và công nghệ (KH-CN) toàn quốc. Đó cũng chính là tài sản lớn nhất, giá trị nhất của các doanh nghiệp (DN) đổi mới sáng tạo khi thực hiện quá trình khởi nghiệp. Thế nhưng, nhiều năm qua, có một thực trạng chung là các nhóm khởi nghiệp chỉ tập trung vào hình thành DN, kêu gọi vốn đầu tư, mà chưa nghĩ đến việc đăng ký quyền bảo vệ SHTT, vẫn còn “thờ ơ” với việc đăng ký SHTT...
Theo ông Phan Ngân Sơn, Phó cục trưởng Cục SHTT (Bộ KH-CN), thực tế cho thấy giá trị tài sản trí tuệ có thể lớn hơn rất nhiều so với giá trị các tài sản hữu hình. Việc bảo hộ và khai thác hiệu quả giá trị tài sản trí tuệ góp phần thúc đẩy phát triển nền kinh tế, nâng cao năng lực, vị thế của các DN, tổ chức khoa học, giúp tạo ra các sản phẩm có giá trị lớn, có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường trong và ngoài nước.
Hiện nay, tầm quan trọng của SHTT đối với các dự án khởi nghiệp sáng tạo là rõ ràng. Tại Mỹ, chỉ một vài thập kỷ trước, phần lớn tài sản của các DN là hữu hình, các tài sản vô hình như SHTT chiếm khoảng 20% tài sản DN. Tuy nhiên, đến năm 2005, tỷ lệ tài sản vô hình và hữu hình của DN về cơ bản đã bị đảo ngược; giá trị thị trường của S&P 500 (chỉ số chứng khoán dựa trên vốn hóa thị trường của 500 công ty giao dịch) là khoảng 80% tài sản vô hình và đến năm 2015, con số này là 87%.
Ở Việt Nam, hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đang phát triển ngày một mạnh mẽ. Tuy nhiên, các nhóm khởi nghiệp chỉ tập trung vào hình thành DN, kêu gọi vốn đầu tư, mà chưa nghĩ đến việc đăng ký quyền bảo vệ SHTT hoặc ngại đăng ký vì nhiều lý do. Hiện 80% DN khởi nghiệp chưa hiểu rõ tầm quan trọng của SHTT trong khởi nghiệp và có quá ít startup chú trọng đến việc đăng ký bảo hộ SHTT cũng như biết cách quản trị thương hiệu. Bởi vậy, các startup rất dễ bị “tổn thương” khi sớm phải đương đầu với việc tranh chấp, kiện tụng.
“Đôi khi điều này xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về kiến thức bảo hộ quyền SHTT của các DN. Do đó, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho xã hội về vai trò và sự gắn kết giữa đổi mới sáng tạo với SHTT là hết sức quan trọng”, ông Phan Ngân Sơn nhấn mạnh.
Theo nhận định của nhiều luật sư, nhà chuyên môn, tình trạng thủ tục đăng ký sở hữu trí tuệ phức tạp, khó tiếp cận, khó hiểu, phải chờ đợi lâu và tốn kém đang là những lý do khiến nhiều startups không thích xác lập quyền sở hữu trí tuệ, kể cả các doanh nghiệp hoạt động lâu năm tại Việt Nam.
Một lý do khác khiến nhiều chủ doanh nghiệp ngại xác lập quyền SHTT là quan ngại về rủi ro bị rò rỉ bí mật kinh doanh, giải pháp công nghệ khi phải trình bày nhiều nội dung mô tả chi tiết trong hồ sơ đăng ký với cơ quan SHTT.
Thời gian qua, tại Việt Nam cũng đã có nhiều chương trình đào tạo về sở hữu trí tuệ, như dự án nâng cao nhận thức về đổi mới sáng tạo và sở hữu trí tuệ trong cộng đồng sinh viên và doanh nghiệp khởi nghiệp của Bộ Khoa học Công nghệ. Trung tâm Ươm tạo doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao cũng đã thực hiện nhiều hoạt động thiết thực như đào tạo, tập huấn, hội thảo, hội nghị nhằm hỗ trợ nâng cao khả năng nhận diện và lựa chọn cơ chế bảo hộ tài sản trí tuệ phù hợp cho các doanh nghiệp ươm tạo tại Khu nông nghiệp công nghệ cao TPHCM.
Theo đó, các chuyên gia khuyến nghị các doanh nghiệp cần chủ động tham gia các khóa đào tạo để có kiến thức, nâng cao khả năng nhận diện các đối tượng sở hữu trí tuệ trong doanh nghiệp của mình để có thể lựa chọn cơ chế bảo hộ tài sản trí tuệ phù hợp.
Hải Linh