Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương), "Tiêu dùng hoàn tiền" hay "mua sắm hoàn tiền" (cashback) gần đây nổi lên như một xu hướng mua sắm thương mại điện hiện đại. Mới mô hình này, khi thực hiện các giao dịch mua sắm, người mua sẽ được hoàn lại một phần tiền thông qua thẻ ngân hàng, ví điện tử, hoặc qua ứng dụng mua hàng.
Cashback là mô hình thương mại điện tử B2C kết nối doanh nghiệp với người tiêu dùng. Lý do để các doanh nghiệp/nhà cung cấp dịch vụ hoàn tiền cho người tiêu dùng là muốn mở rộng hệ thống khách hàng, việc hoàn tiền là cách để thu hút khách hàng sử dụng sản phẩm và dịch vụ của họ; Chiết khấu/hoàn lại một phần tiền hoa hồng cho khách khi họ mua sắm sản phẩm, dịch vụ khi giới thiệu cho người tiêu dùng khác.
Mặc dù nhận được nhiều sự ủng hộ từ người tiêu dùng, tuy nhiên, qua quá trình theo dõi và thu thập thông tin từ các phương tiện Internet, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng nhận thấy nhiều trang thương mại điện tử, ứng dụng internet được quảng cáo theo mô hình cashback có dấu hiệu kinh doanh đa cấp trái phép, không minh bạch.
Cụ thể, khi sử dụng các website, ứng dụng thương mại điện tử này để giao dịch mua sắm thì người tham gia (bao gồm cả tài khoản của nhà cung cấp và người tiêu dùng) được "vẽ" là luôn luôn luôn có lợi với giá trị hoàn tiền/chiết khấu cho mỗi giao dịch được quảng cáo rất hấp dẫn từ 80% tới 100% hoặc thậm chí cao hơn dành cho cả bên bán và bên mua.
Tuy nhiên, thực tế việc "hoàn tiền" với giá trị % cao như vậy chỉ được thể hiện ở việc tích điểm trên hệ thống nội bộ, khi chuyển đổi ra tiền mặt thì chỉ theo theo các tỉ lệ % rất nhỏ, không đáng kể (thường chỉ khoảng từ 0,05% - 0,1%/ ngày), không có ý nghĩa về việc "hoàn tiền" như đã quảng cáo.
Bên cạnh đó, việc tích điểm trên hệ thống nội bộ của những website và ứng dụng này thường có liên quan tới một hoặc một số loại tiền ảo, ví điện tử (ví dụ như Gem, CBP, Silling, USDT, ETH, ONE, VNDC…).
Ngoài việc giao dịch mua sắm tiêu dùng, hệ thống còn cho phép các tài khoản của người tham gia có thể đầu tư, mua bán và trao đổi các điểm số nội bộ trên hệ thống tương ứng với các loại tiền ảo tự lưu hành như đã nhắc ở trên.
Tuy nhiên, trên thực tế các loại tiền ảo, ví điện tử này chỉ có giá trị nội bộ trong hệ thống, không được pháp luật Việt Nam công nhận là trung gian để thanh toán. Người tham gia có những tranh chấp liên quan đến những giao dịch này đều không được pháp luật bảo vệ.
Bên cạnh đó, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cũng nhấn mạnh, tùy thuộc vào thứ tự tham gia và người giới thiệu mà các tài khoản người tham gia trong hệ thống sẽ được kết nối, sắp xếp theo tầng, cấp, nhánh. Lúc này, hệ thống thường đưa ra các hình thức để huy động vốn hoặc mời gọi người tham gia nộp thêm tiền để nâng cấp tài khoản lên hạng cao cấp hơn như bậc Silver, Gold, Platinum, Dimond hay Global Executive Commission, Millionaire…) để được hưởng hoa hồng, quyền lợi hấp dẫn theo tỷ lệ % số tiền của những người tham gia tuyến dưới, nhánh dưới nộp vào để tham gia và nâng cấp tài khoản trên hệ thống.
“Ứng dụng thương mại điện tử có những biểu hiện như trên hoặc tương tự đều không rõ ràng, không minh bạch trong mô hình hoạt động, có nhiều dấu hiệu biến tướng, sử dụng mô hình kinh doanh đa cấp trái phép”- Cục CT&BVNT nhấn mạnh.
Do đó, để hạn chế những rủi ro tài chính và pháp lý, Cục cảnh báo người dân không nên tham gia đầu tư và phát triển hệ thống của những website và ứng dụng thương mại điện tử có dấu hiệu nêu trên.
Thái An