Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung bức xúc vì ca khúc Nhật ký của mẹ bị xài chùa trong Quỳnh Búp Bê
Vào cuối năm 2018, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung gửi đơn khiếu nại tới Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC). Theo khiếu nại, ca khúc Nhật ký của mẹ (cả phần nhạc và phần lời) đã được sử dụng trong tập 19 của bộ phim Quỳnh Búp Bê, mà chưa có sự đồng ý của tác giả. Đại diện VFC - Trung tâm sản xuất phim truyền hình Việt Nam, đơn vị làm phim Quỳnh Búp Bê đã có văn bản xin lỗi gửi nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung. Còn đạo diễn Mai Hồng Phong thì giải thích, đoàn phim không cố tình vi phạm tác quyền. Cá nhân ông cho rằng, trích đoạn bài hát Nhật ký của mẹ được nhân vật Quỳnh hát chay trong một phân cảnh thì... không sao.
Hàng loạt bộ phim chiếu trên VTV bị tố vi phạm bản quyền nhạc phim
Từ ca khúc Nhật ký của mẹ, VCPMC còn phát hiện thêm bài hát Nối vòng tay lớn cũng được sử dụng trong tập 19 của Quỳnh Búp Bê mà chưa xin phép. Rà soát thêm, còn có phim Cả một đời ân oán sử dụng ca khúc Gọi nắng (tập 64), Tuổi đá buồn (tập 65), Cả một đời thương nhớ (tập cuối). “Sự việc không chỉ dừng lại ở bộ phim Quỳnh Búp Bê mà VCPMC cũng tiến hành xác minh, ghi nhận bộ phim Cả một đời ân oán, Hôn nhân trong ngõ hẹp và nhiều phim khác chiếu trên VTV có sử dụng tác phẩm âm nhạc thuộc thành viên của VCPMC” - văn bản của VCPMC gửi VFC viết. Nghĩa là, việc vi phạm tác quyền âm nhạc đã “phổ biến trên diện rộng”.
Bộ phim Ngôi nhà bươm bướm vi phạm bản quyền nhạc phim nhiều ca khúc nổi tiếng
Vào khoảng tháng 10/2019, bộ phim “Ngôi nhà bươm bướm” do đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh thực hiện cũng vướng vào những ồn ào kiện tụng về vi phạm bản quyền âm nhạc.
Mở đầu cho sự việc này, ca sĩ Noo Phước Thịnh và công ty quản lý đã tỏ ra bất ngờ và bức xúc khi ca khúc “Mãi mãi bên anh” (sáng tác Đỗ Hiếu) - một ca khúc được Noo Phước Thịnh mua độc quyền đã “vô tư” xuất hiện trong phần credit của “Ngôi nhà bươm bướm”.
Khi thấy ca khúc của mình bị “xài chùa”, Noo Phước Thịnh khẳng định, anh không hề nhận được văn bản xin phép hay hợp tác của đoàn phim. Để ngăn chặn tình trạng vi phạm bản quyền, đồng thời bảo vệ quyền lợi của mình, Noo Phước Thịnh đã yêu cầu đoàn phim phải gỡ bỏ toàn bộ ca khúc, công khai xin lỗi trên truyền thông và bồi thường 500 triệu đồng vì hành vi vi phạm quyền liên quan đến quyền tác giả âm nhạc.
Không chỉ riêng ca sĩ Noo Phước Thịnh, đoàn làm phim “Ngôi nhà bươm bướm” còn vi phạm bản quyền hai ca khúc khác là “Taxi”, “Đường cong” của ca sĩ Thu Minh và nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong. Lỗi vi phạm của đoàn phim cũng tương tự là chưa xin phép chủ sở hữu đã ngang nhiên sử dụng trong phim.
Về phía đoàn làm phim, khi xảy ra những tranh cãi và tố cáo của các ca sĩ về việc vi phạm bản quyền âm nhạc, họ cũng khá bất ngờ vì trước đó đã làm đầy đủ thủ tục xin phép. Tuy nhiên, ê-kíp sản xuất phim đã nhầm lẫn giữa quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả. Vì thế, thay vì phải liên hệ ca sĩ và producer (nhà sản xuất) để mua quyền sử dụng các bản thu thì ê-kíp lại đến VCPMC để mua quyền tác giả. Chính sự nhầm lẫn đối tượng pháp lý này dẫn đến thiếu sót như không xin phép các ca sĩ, khiến ca sĩ và producer - chủ sở hữu - cảm thấy bức xúc.
Khi nào mới hết thói quen xài chùa?
Chia sẻ về vấn đề này, một đạo diễn cho biết: “Người làm nghệ thuật, điều cơ bản nhất là phải hiểu rõ và tuân thủ Luật sở hữu trí tuệ. Giả dụ sản phẩm của mình bị người khác sử dụng không xin phép, ắt không cam lòng. Vậy tại sao mình lại có thể vi phạm bản quyền sáng tạo của người khác? Tôi cho đó là kiểu làm nghề vô đạo đức”.
Có thể thấy, tình trạng vi phạm bản quyền âm nhạc của các đoàn làm phim đang diễn ra khá phổ biến. Tuy nhiên, nhiều nhà sản xuất phim khi bị phát hiện vi phạm đều chung một lý do “không hiểu luật” rồi xin lỗi và thương lượng để cho qua chuyện. Còn các chủ sở hữu cũng không muốn kiện tụng vì sợ mất thời gian hay ảnh hưởng đến mối quan hệ đôi bên.
Song, cách giải quyết đơn giản như vậy vô hình trung đã tạo ra một thói quen “xài nhạc chùa” và vi phạm bản quyền âm nhạc ngày càng khó kiểm soát.
Hà Linh