Nếp Tài là giống lúa truyền thống của đồng bào dân tộc Dao ở Phiêng Phàng và Nà Pài, xã Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Giống lúa này đã có từ rất lâu và chỉ duy nhất ở hai thôn Phiêng Phàng, Nà Pài trồng được, cho hạt gạo có hương thơm đặc trưng, khi nấu lên rất dẻo và ráo, mềm nhưng không nát. Đặc biệt gạo này khi sử dụng làm các loại bánh truyền thống thì sau 3-4 ngày vẫn mềm, ngon nên được nhiều người yêu thích.
Theo truyền thống canh tác của người dân địa phương, mỗi năm lúa Nếp Tài được trồng một vụ, bắt đầu từ tháng 5 đến cuối tháng 11 dương lịch. Năm 2018, 12 hộ dân của hai thôn đã tiến hành gieo trồng với diện tích hơn 1ha. Quá trình chăm sóc, bà con hoàn toàn không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cũng như phân bón hóa học.
Cũng giống như Nếp Tài, giống lúa Khẩu Nua Pái Chợ Đồn là loại nông sản quý của bà con nơi đây, mang lại chất lượng gạo thơm, ngon.
Tuy nhiên theo thời gian 2 giống lúa trên có nguy cơ bị thoái hóa, năng suất giảm. Xuất phát từ thực tế đó, Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Viện Khoa học kỹ thuật nông, lâm nghiệp miền núi phía Bắc đã tiến hành xây dựng Đề tài “Phục tráng và phát triển một số giống lúa nếp đặc sản, có giá trị kinh tế cao tại Bắc Kạn” với mục tiêu phục tráng được một số giống lúa nếp đặc sản, góp phần bảo tồn, phát triển và nâng cao giá trị sản phẩm, thu nhập cho người sản xuất tại địa phương.
Đề tài triển khai tại xã Yến Dương, huyện Ba Bể và xã Lương Bằng, huyện Chợ Đồn. Kết quả sau khi tiến hành các bước nghiên cứu, điều tra, khảo sát, phục tráng, đề tài đã tuyển chọn được 160kg hạt giống siêu nguyên chủng nếp Tài, 200kg cấp siêu nguyên chủng Khẩu Nua Pái. Qua thực hiện giống nếp Tài năng suất tăng từ 38 tạ/ha lên 46,5 tạ/ha, giá thóc khô từ 12.000 đồng tăng lên 20.000 đồng/kg. Đối với giống Khẩu Nua Pái từ 37 tạ/ha tăng lên 43,4 tạ/ha, giá bán 17.000 đồng/kg thóc khô.
Từ năm 2018 đến nay, gạo nếp Tài đã được Hợp tác xã Yến Dương giới thiệu, bày bán phổ biến ở trong và ngoài huyện, đưa sản phẩm tham gia các hội nghị xúc tiến thương mại, hội chợ lớn, trưng bày tại các trạm dừng nghỉ ở các địa phương như: Trạm dừng nghỉ Hải Đăng (Thái Nguyên), trạm dừng nghỉ Lâm Tuyền (Hà Nam), trạm dừng nghỉ ở Phú Thọ, Lào Cai...
Với kết quả đạt được, tháng 12 năm 2023, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm nếp Tài Ba Bể và Khẩu Nua Pái Chợ Đồn.
Tại Hội nghị công bố, đồng chí Nguyễn Đình Điệp, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh, việc công bố 02 sản phẩm nếp Tài Ba Bể và Khẩu Nua Pái Chợ Đồn đạt nhãn hiệu tập thể sẽ là bước đệm quan trọng để nâng cao giá trị sản phẩm, từng bước giải quyết việc làm cho người dân địa phương.
PV