Mường Ca Da, huyện Quan Hóa là 1 trong 4 mường lớn của cộng đồng người Thái cổ, với nhiều nét văn hoá truyền thống vô cùng phong phú và độc đáo. Cứ 5 năm một lần, vào dịp tháng 2 âm lịch lễ hội Mường Ca Da mới được tổ chức với sự tham gia của hàng ngàn người dân trong và ngoài vùng. Lễ hội được tổ chức nhằm tưởng niệm Thượng tướng Thống lĩnh quân Lò Khằm Ban - vị tướng tài của Lê Lợi đã có công lao to lớn bảo vệ đất nước trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, từ thế kỷ XV.
Lễ hội truyền thống Mường Ca Da được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch chính thức ghi danh vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia khẳng định sự quan tâm của Đảng, Nhà nước về Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá dân tộc nói chung và Lễ hội Mường Ca Da nói riêng. Đồng thời ghi nhận những nỗ lực của nhân dân trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản, thúc đẩy trách nhiệm trao quyền di sản giữa các thế hệ và thực hành di sản trong đời sống hiện nay.
Lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Mường Ca Da là sự kiện văn hóa có ý nghĩa quan trọng, khẳng định sự nỗ lực của chính quyền các cấp và Nhân dân huyện Quan Hóa trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn. Thông qua các hoạt động của lễ hội góp phần tuyên truyền về truyền thống lịch sử, văn hóa, vùng đất và con người Quan Hóa đến bạn bè trong nước và quốc tế.
Lễ hội gồm: Phần lễ với điểm nhấn là lễ rước kiệu từ chùa Ông đến đền thờ Thượng tướng lĩnh thống quân Khằm Ban, lễ Xên Mường, lễ Tay - Ắm - Oóc, lễ Khun Mục Pục Tứn (lễ mộc dục); lễ công bố quyết định công nhận Lễ hội Mường Ca Da là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia...
Ngoài ra, trong không gian Lễ hội sẽ tổ chức các gian trưng bày đặc sản các địa phương. Với những giá trị lịch sử, nhân văn và khoa học sâu sắc. Năm 2019, Lễ hội Mường Ca Da được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Tuy nhiên, do dịch bệnh Covid-19 nên năm 2023 huyện Quan Hóa mới tổ chức đón nhận.
Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đầu Thanh Tùng chúc mừng và biểu dương Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Quan Hóa, đặc biệt là các nghệ nhân đã có nhiều nỗ lực gìn giữ, phát huy, đưa Lễ hội Mường Ca Da trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia. Đồng chí cũng ghi nhận những nỗ lực của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các đơn vị có liên quan trong việc phối hợp với UBND huyện Quan Hóa nghiên cứu, lập hồ sơ đề nghị đưa Lễ hội Mường Ca Da vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh đề nghị chính quyền, Nhân dân và cộng đồng người Thái huyện Quan Hóa nói riêng, cộng đồng người Thái trên địa bàn tỉnh nói chung và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần phối hợp chặt chẽ và triển khai có hiệu quả việc bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Mường Ca Da theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, cần tiếp tục nghiên cứu làm sáng tỏ hơn nữa về giá trị của Lễ hội Mường Ca Da, của Di tích lịch sử Bia kí - nơi thờ Thượng tướng Thống lĩnh quân Khằm Ban để giới thiệu, quảng bá di sản đến đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh; giữ gìn và phát huy bản sắc, truyền thống, các giá trị văn hóa tốt đẹp của Lễ hội Mường Ca Da, gắn với phát triển kinh tế - xã hội, nhất là phát triển du lịch gắn kết với con người và lịch sử, góp phần đưa di sản thành tài sản, biến tiềm lực thành nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Đồng chí cũng yêu cầu các cấp, các ngành của huyện Quan Hóa và của tỉnh quan tâm bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa; xây dựng các chương trình quảng bá, truyền thông sâu rộng, sáng tạo, hiệu quả về Lễ hội Mường Ca Da góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa truyền thống của dân tộc; chú trọng công tác tuyên truyền để cho mọi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ thấy được việc gìn giữ và phát huy giá trị lễ hội. Huyện Quan Hóa cần tiếp tục nghiên cứu, có giải pháp giữ gìn và phát huy bản sắc, truyền thống dân tộc Thái nói chung và Lễ hội Mường Ca Da nói riêng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là phát triển du lịch gắn với văn hóa, con người và lịch sử, góp nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân.
Đinh Điệp