Lễ hội Mường Xia là hoạt động văn hóa, tín ngưỡng quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái huyện Quan Sơn; là dịp để người dân tưởng nhớ Tướng quân Tư Mã Hai Đào - người có công lớn trong việc đánh tan quân xâm lược, mang lai cuộc sống thanh bình, ấm no cho người dân biên giới miền Tây Xứ Thanh.
Lễ hội cũng tái hiện quá trình hình thành và phát triển của Mường Xia gắn với lịch sử hình thành từ Mường Chu Sàn, truyền thuyết về tình yêu của đôi trai tài gái sắc nơi núi Pha Dùa và những phong tục tập quán, tín ngưỡng của người Thái đất Mường Xia.
Lễ hội Mường Xia được tổ chức vào các ngày mùng 9, 10 tháng 2 (âm lịch) hàng năm, với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao giàu bản sắc văn hóa truyền thống, thu hút đông đảo nhân dân và du khách.
Đồng thời, lễ hội là nơi giao lưu, sinh hoạt văn hóa giữa các dân tộc anh em Thái, Kinh, Mường, huyện Quan Sơn và vùng Mường Đào, huyện Bá Thước (quê hương của Tư Mã Hai Đào), vùng Mường Bén và Mường Xôi của nước bạn Lào.
Trải qua những thăng trầm của lịch sử, Lễ hội Mường Xia vẫn được người dân địa phương trao truyền qua nhiều thế hệ. Hiện nay, lễ hội có sự thay đổi để phù hợp với thực tế nhưng vẫn giữ được “hồn cốt” vốn có.
Năm 2022, Lễ hội Mường Xia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Đinh Điệp