Bưởi Luận Văn nổi tiếng là một sản vật “tiến vua” được nhiều người biết đến. Ngày nay, loại bưởi này vẫn đang được yêu thích, thậm chí còn đắt hàng mỗi dịp tết đến xuân về.
Theo truyền thuyết, vào đầu thế kỷ XV, trong Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi đã đóng quân tại đây và lấy tên làng Luận Văn đặt cho sản phẩm bưởi của làng. Đây cũng là bưởi tiến vua của vùng đất này. Bưởi tiến vua khi còn non cũng có vỏ màu xanh như các loại bưởi thông thường. Đến khoảng tháng 10 - 11 âm lịch, bưởi tiếp tục có sự thay đổi về màu sắc. Toàn bộ quả bưởi từ vỏ đến tép bưởi đều chuyển sang màu đỏ gấc. Vỏ bưởi mỏng, múi bưởi đỏ hồng, mọng nước, ngọt, hương thơm đặc trưng và trông rất đẹp.
Theo các hộ trồng bưởi Luận Văn ở xã Thọ Xương, hiện nay mọi người tìm đến bưởi Luận Văn không phải mong muốn được thưởng thức của ngon vật lạ đã từng tiến vua, mà hơn hết là thứ quả để trưng và dâng lên thờ cúng tổ tiên trong dịp Tết nguyên đán. Theo quan niệm của mọi người, màu đỏ sẽ phù hợp với ngày tết. Vì thế, trên mâm ngũ quả, nếu có quả bưởi Luận Văn thì chắc chắn sẽ có những điều may mắn, thịnh vượng trong năm mới. Khi hái từ trên cây xuống, nếu lau quả bưởi bằng một chút rượu gạo, vỏ bưởi sẽ tăng thêm màu đỏ, hương thơm tỏa đều và có thể để trên bàn thờ được khoảng hai tháng.
Được biết, không chỉ nổi tiếng với bưởi Luận Văn, Thọ Xuân còn nức dạnh với bưởi Diễn. Ở xã Bắc Lương có 250 ha đất nông nghiệp, đến nay, đã chuyển đổi được 60 ha sang trồng cây ăn quả; trong đó, 40 ha trồng bưởi Diễn. Bưởi là loại cây trồng được trồng phổ biến nhất ở xã Bắc Lương hiện nay. Qua một thời gian canh tác, có thể thấy, giống bưởi Diễn khá phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng ở địa phương. Vì vậy, xã khuyến khích người dân mở rộng diện tích, không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, xã cùng với nông dân địa phương đã xây dựng thành công thương hiệu bưởi Phú Bắc và được UBND tỉnh Thanh Hóa công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao năm 2021.
Thời xưa, bưởi Diễn được coi là loại cống phẩm thượng hạng để tiến vua. Ngày nay, mỗi dịp Tết đến, nhiều gia đình lại lựa chọn quả bưởi Diễn để cúng tổ tiên. Theo quan niệm, bưởi Diễn tượng trưng cho tài, lộc, thịnh vượng, do vậy, được nhiều người ưa chuộng bày mâm ngũ quả dịp Tết Nguyên đán. Quả bưởi vàng tươi tượng trưng cho hành thổ, cùng với các loại quả khác hội đủ ngũ hành, ngũ sắc, mong một năm mới đủ đầy.
Nguyễn Khang