Với nhiều người dân thôn Phú Mỹ (xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên), đan thúng chai là nghề cha truyền con nối. Nghề này tuy không làm giàu, nhưng giúp người dân nơi đây có cái ăn, có việc làm quanh năm. Ở Phú Mỹ hiện có 40 hộ làm nghề đan thúng chai, với hơn 120 lao động có thu nhập từ 3 đến 4,5 triệu đồng/người/tháng.
Anh Mai Văn Tạo (40 tuổi, ngụ thôn Phú Mỹ) đã gắn với nghề đan thúng chai nhiều năm liền. Công việc của anh không những góp phần bảo tồn, phát huy truyền thống làng nghề ở địa phương mà còn tạo nguồn thu nhập ổn định, từng bước cải thiện, nâng cao đời sống gia đình.
Đầu tiên, chỉ xuất phát từ việc đan thúng theo phong trào làng nghề nhưng khi thương hiệu thúng chai trét phân bò của thôn Phú An làm ra được khách hàng xa gần biết tới hơn thì nhiều hộ gia đình đã xem đây là nghề mưu sinh cho thu nhập khá. Từ một khuôn đất nhỏ trong sân nhà, các hộ gia đình đan thúng chai đã “quy hoạch”, sắp xếp gọn để có chỗ làm nghề. Hình ảnh hàng trăm thúng chai thành phẩm được xếp thành hàng trong làng nghề ở thôn Phú Mỹ đã dần trở thành khung cảnh quen thuộc của người dân địa phương này.
Theo một người làm thúng chai lâu năm, để làm được một chiếc thúng chai phải trải qua nhiều công đoạn và phải có những người thợ đảm nhận ở từng khâu.
Trước hết, người thợ chặt tre phải chuyên nghiệp, chọn loại tre mỡ già độ 60% trở lên, mọc ở vùng đất cát, dọc các bờ sông càng tốt. Sau đó chọn những nan tre cật, vót mỏng đều rồi đem phơi 4 đến 5 nắng. Tiếp đến, người thực hiện công đoạn đan mê thúng cũng phải rành nghề, khéo tay thì từng chiếc nan đan mới đều khít, thẩm mỹ và độ bền càng tăng cao.
Sau khi đan xong sẽ tới công đoạn lận vành. Vành thúng phải chọn nan chẻ từ cây tre đực, cứng chắc. Khi lận vành thúng, người thợ đào hầm đất làm khuôn rồi lận nguyên tấm mê đã đan xong xuống hầm, làm sao cho chiếc thúng sau khi lận cả vòng thúng và vành phải tròn đều, cân bằng, thẩm mỹ. Sau lận là dùng dây cước nức vành.
Công đoạn tiếp theo là trét phân bò đều vào từng kẽ nan, phơi khô rồi quét dầu rái để chống thấm. Tùy theo từng người dùng mà nước quét dầu rái cũng không giống nhau nhưng thông thường phải trét bên trong ba nước, bên ngoài ba nước thì chiếc thúng mới hoàn hảo.
Ông Trần Văn Tiến (50 tuổi, một thợ chuyên lận vành thúng chai ở Phú Mỹ) cho hay: “Làm thúng chai tuổi nghề không quan trọng bằng kỹ thuật. Nhiều khi, những người lâu năm làm thúng có độ chắc và thẩm mỹ không sắc sảo bằng những người có hoa tay, tỉ mỉ. Trong các công đoạn làm thúng thì lận vành là khâu quan trọng nhất. Thao tác này đòi hỏi người làm phải có sức khỏe, kinh nghiệm và kỹ năng, thẩm mỹ mới thành công vì một chiếc thúng rất to khó có thể lận cho vành được tròn đều”.
Theo tìm hiểu của PV Sở hữu trí tuệ, giá mỗi chiếc thúng chai bán ra thị trường dao động từ 1,2 - 2,6 triệu đồng, có khi lên đến 4 triệu đồng, theo đơn đặt hàng, tùy vào kích cỡ và tùy vào số nan. Trước khi bán thúng cho bất kể khách trong nước hay xuất đi nước ngoài người thợ kiểm tra kỹ, phát hiện một lỗi dù là rất nhỏ cũng đổi thúng khác cho khách hoặc đan chiếc thúng mới.
Chính nhờ thương hiệu đáng quý khi tất cả những người thợ làm thúng ở làng Phú Mỹ đều có chung một quan điểm đặt chữ tín lên hàng đầu. Tiếng lành đồn xa, sự chắc bền và những kỹ thuật độc đáo đan thúng ở Phú Mỹ “bay” ra tận các tỉnh phía Bắc vào tận miền Tây rồi sang cả châu Á, châu Âu.
Thành Nhơn – Trương Đức Cần