Gió thoảng mang hương quất the dịu quanh quẩn trong lối về Hội An. Đường Nguyễn Tất Thành tháng Chạp đẹp lạ với dải hoa móng bò tím trải dài trên cao và những vườn quất nối tiếp vườn quất bắt đầu chín tạo thành những “kho vàng” rải kín đường. Những nghệ nhân chăm quất hì hụi hết tưới nước, tô sơn cho chậu đến gắn dây liễn Chúc mừng năm mới không ngơi tay.
Xứ quất (từ địa phương gọi là quật) có lịch sử hàng trăm năm xuất phát từ bàu Ốc Thượng thuộc xã Cẩm Hà một vùng đất phì nhiêu hiếm có. Mới đầu tháng Chạp nhưng cả khu dân cư Cẩm Hà trở nên bận rộn hơn khi chính thức bước vào vụ thu hoạch quất cảnh Tết sau một năm chăm sóc và vun trồng. Nhiều người rục rịch đi xem quất cảnh chơi Tết để được chọn những cây đẹp tại vườn.
Theo ông Bùi Đông (đường Nguyễn Tất Thành, TP Hội An), gia đình ông không trồng loại quất lớn, chỉ trồng dạng quất vừa tầm dưới 1 triệu đồng. Với khoảng gần 200 chậu ông Đông mong đón đầu xu hướng người dân chi tiêu tiết kiệm hơn trước trong bối cảnh ảnh hưởng của kinh tế suy thoái toàn cầu.
Điển hình quất cảnh ở đây có dáng trực trục thân thẳng, gốc và ngọn tạo thành đường thẳng đứng như tư thế hiên ngang sẵn sàng đương đầu mọi thử thách. Một số cây có dáng hoành nằm theo chiều ngang so với chậu vừa uyển chuyển vừa mềm mại. Loài thân gỗ cao từ 70 cm – 2 m chia nhiều nhánh, thân dẻo, vỏ xám, lá xanh thẫm dày tạo cho quất vẻ um tùm, xanh tốt.
Quất đối với người Cẩm An dù cây quất nhỏ hay lớn nhưng tán lá luôn phải dày, nhiều quả, căng tròn mọng nước là tượng trưng của sự sung túc, đủ đầy. Bán quất chưng Tết còn là gửi gắm mong ước năm mới sai lộc, nhiều may mắn cho gia chủ. Để có cây quất đẹp, sum suê trái, hoa người nông dân chăm bón kỹ từng chút từ gốc tới ngọn.
Ông Đông vừa ngắt lá vừa ngắm những cây quất chi chít nụ thành quả của một năm vun xới mỉm cười phấn khởi. Thời tiết đến nay vẫn đang nắng ấm, thuận lợi nên vụ quất suôn sẻ cho quả đều và đẹp. Tuy nhiên, chi phí chăm sóc quất năm nay cũng tăng gấp đôi như giá phân bón, thuốc trị nấm… khiến người dân phải nâng giá bán.
Ông Lê Viết Kỷ (xã Cẩm Hà, TP Hội An) đi giữa vườn quất sum suê trái trong tâm trạng vui mừng. Quất nhà ông Kỷ quả sai trĩu nặng, lá xanh chuẩn đẹp được các thương lái đến vườn đặt cọc mua với giá cao. Vườn quất của ông Kỷ khoảng 350 cây loại lớn, giá bán từ 1,4 – 2 triệu đồng đã bán gần hết. Giờ tới Tết ông Kỷ chỉ còn giữ lại một số chậu để bán lai rai cho khách quen, khách lẻ.
Không phải ai cũng may mắn bán được ngay khi đến vụ thu hoạch quất như nhà ông Kỷ. Nhiều gia đình trồng quất tại Cẩm Hà đến nay vẫn đang vừa vui vừa nhấp nhổm lo sức mua sắm Tết của người tiêu dùng năm nay có vẻ ảm đạm hơn những năm khác dẫn tới thương lái cầm chừng đặt cọc.
Bà Hứa Thị Hòa trồng khoảng 150 cây quất cảnh với nhiều loại lớn nhỏ để phục vụ thị trường quất truyền thống chưng Tết. Giá hô bán tuy cao nhưng kinh phí đầu vào cũng cao hơn mọi năm trong khi không ít người đang cắt giảm chi tiêu vì kinh tế khó khăn nên người xem thì nhiều người mua vẫn chưa có. Vườn quất cảnh của gia đình bà vẫn đang chờ thương lái tới đặt mua.
Đối với những cây quất cảnh lớn có giá từ 4 – 5 triệu đồng trở lên, nhiều nhà trồng quất tại Cẩm Hà nhắm tới phân khúc khách hàng chỉ có nhu cầu thuê quất chưng Tết.
Theo Chủ tịch UBND xã Cẩm Hà – Mai Kim Phượng, xã Cẩm Hà có 400 hộ dân theo nghề trồng quất cảnh. Năm 2022, địa phương này xuất bán khoảng 49.000 chậu quất với hơn 35.000 cây quất đất. Năm 2023, người dân xã Cẩm Hà thu về hơn 41 tỷ đồng bán quất cảnh, tăng gần 7 tỷ đồng so với những năm có đại dịch Covid 19.
Hiện, xã có những hộ dân trồng đến hàng ngàn chậu quất cảnh nhưng khó khăn nhất của người trồng quất Cẩm Hà đang vướng là nguồn đất để chăm quất, nguồn cây giống khan hiếm, thuốc bảo vệ thực vật không đảm bảo khiến phong trào trồng quất đứng trước thách thức những năm sau có nguy cơ suy giảm.
Bà con trồng quất nay mong thương lái từ Quảng Trị đến Bình Định sớm tới đặt mua. Ra giêng, ngày 12 như mọi năm, làng xã tiếp tục làm lễ cúng nghề trồng quất ở miếu làng báo cáo với tổ tiên về một vụ mùa thắng lợi.
Bảo Hòa