Không có những cây cổ thụ to cả người ôm như ở Suối Giàng (huyện Văn Chấn) nhưng những cây chè Shan tuyết ở xã Phình Hồ (huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái) cũng có tuổi cả trăm năm. Được trồng trên độ cao từ 900 - 1.500 mét so với mực nước biển, bốn mùa mây phủ, khí hậu mát mẻ quanh năm, chè phát triển hoàn toàn tự nhiên, chắt lọc những tinh túy của trời đất tạo nên một loại chè thơm ngon tinh khiết đến lạ thường.

Cũng là giống chè Shan tuyết nhưng những cây chè ở đây không cổ thụ, không có các nhánh đan cài vào nhau như chè Shan tuyết Suối Giàng mà mọc thẳng và tạo thành những rừng cây tự nhiên, có lá to và dài, màu xanh nhạt, búp mẩy, có nhiều lông tơ trắng, mịn trông như tuyết. Cho đến nay, vẫn chưa biết chính xác cây chè Shan tuyết có trên đất Phình Hồ từ bao giờ nhưng tuổi thọ nhiều cây gần năm. Cây chè mọc xen với cây rừng hoang dã, ít bị tác động bởi con người mà vẫn nẩy búp căng tràn nhựa sống.

Đặc biệt, bà con nơi đây không dùng bất cứ loại thuốc bảo vệ thực vật nào để phun, nên chè hoàn toàn sạch và chất lượng cao hơn. Do đó dù chè được sản xuất theo phương pháp thủ công hay công nghệ hiện đại cũng không làm mất đi chất lượng vốn có của nó. Chè rất được nước, có mầu xanh vàng tự nhiên, hương thơm đặc biệt; uống vào có vị đượm, chát nhẹ, sau đó có vị ngọt nơi cổ họng. Đây là những đặc trưng rất dễ nhận ra của các loại chè được trồng trên vùng đất cao quanh năm mây phủ. 

Để nâng cao giá trị sản phẩm, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 5158/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00112 cho sản phẩm chè shan “Phình Hồ”. Ủy ban nhân dân huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.

Được biết, nhờ điều kiện tự nhiên đặc thù tại Phình Hồ, chè xanh, hồng trà, chè trắng, chè phổ nhĩ mang chỉ dẫn địa lý “Phình Hồ” có những đặc trưng sau:

Chè xanh có cánh chè to, đều, xoăn chặt, lộ tuyết. Mùi thơm mạnh đặc trưng. Khi pha có màu nước xanh và vàng sáng. Vị chè xanh chát, đắng nhẹ và có vị ngọt hậu rõ. Hàm lượng chất hòa tan từ 51,2% đến 54,4%, hàm lượng axit amin từ 2,85% đến 4,62%, hàm lượng cafein 3,56% đến 4,73%, hàm lượng catechin tổng số (mg/g) 148 mg/g đến 173 mg/g, hàm lượng đường khử 3,4% đến 3,8%.

Hồng trà có cánh chè to, xoăn chặt, màu nâu đỏ. Mùi thơm mát. Khi pha nước có màu đỏ cam. Vị hồng trà chát dịu, ngọt sâu. Hàm lượng chất hòa tan 47,3% đến 50,6%, hàm lượng tanin 15,4% đến 17,8%.

Chè trắng có cánh to, đều, không gãy, có cánh bạc lộ tuyết, lá chè khô. Mùi thơm nhẹ tự nhiên. Khi pha nước có màu trắng đục, vàng nhẹ. Vị ngọt, thanh và chát nhẹ. Hàm lượng đường khử từ 2,9% đến 3,4%.

Chè phổ nhĩ dạng rời có cánh chè xoăn đều, có tuyết, không vụn. Chè dạng bánh nhẵn đều, độ dày đều nhau, ép chặt. Mùi hương gỗ đặc trưng. Khi pha nước có màu vàng sáng đến vàng đậm, hung đỏ hoặc màu rượu vang đỏ. Vị chát dịu, ngọt hậu rõ. Hàm lượng chất hòa tan lớn hơn 38%, hàm lượng tannin từ 12,2% đến 15%.

Với sự hòa quyện giữa tinh hoa của đất trời, cùng đôi bàn tay chăm sóc của những đồng bào Mông xã Phình Hồ, từng búp chè Shan Tuyết cổ thụ ở nơi đây ngày một xanh mướt. Không chỉ vượt trội về chất lượng, mà với phương thức sản xuất cổ truyền, các sản phẩm chè Shan của Phình Hồ đang dần bay xa, mang hương vị của núi rừng hùng vĩ đến với muôn phương.

Minh Vân