Nghị định số 21/2015/NĐ-CP đã cho thấy nhiều bất cập, vướng mắc

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, quá trình tổng kết thi hành Nghị định số 21/2015/NĐ-CP quy định về nhuận bút, thù lao đối với tác phẩm điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu và các loại hình nghệ thuật biểu diễn khác có một số vướng mắc, bất cập đối với tác phẩm điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu và các loại hình nghệ thuật biểu diễn khác, dẫn đến khó khăn, vướng mắc trong triển khai thi hành.

Cụ thể, về tiền bản quyền trong quá trình sáng tạo, quy định về các thành phần sáng tạo đối với tác phẩm điện ảnh, sân khấu và các loại hình nghệ thuật biểu diễn khác còn chưa rõ, một số nội dung chưa phù hợp thực tiễn trong bối cảnh phát triển của khoa học công nghệ, kỹ thuật hiện nay, việc sáng tạo nảy sinh những công việc gắn với trang thiết bị hiện đại; việc phân chia các mức và khung nhuận bút, thù lao (tiền bản quyền) còn chưa phù hợp với một số loại hình sáng tạo nghệ thuật đặc thù, chưa đảm bảo công sức đóng góp của các thành phần sáng tạo. Các cơ chế mới về đặt hàng, giao nhiệm vụ, đấu thầu để sáng tạo tác phẩm, cùng với quy định tại Nghị định số 21/2015/NĐCP cũng khiến các cơ quan, đơn vị khi thực hiện còn gặp vướng mắc.

Bên cạnh đó, về tiền bản quyền trong quá trình khai thác, sử dụng, các nội dung về đưa vào khai thác, sử dụng các quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý; quản lý, sử dụng khoản tiền bản quyền thu được từ khai thác, sử dụng này; chi trả nhuận bút (tiền bản quyền) khuyến khích khi tác phẩm được khai thác, sử dụng chưa có quy định cụ thể, do các văn bản làm căn cứ ban hành Nghị định số 21/2015/NĐ-CP đến nay đã có nhiều sửa đổi, bổ sung, thay thế.

Bên cạnh đó, thực tiễn thi hành Nghị định số 18/2014/NĐ-CP quy định về chế độ nhuận bút trong lĩnh vực báo chí, xuất bản có một số hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của lĩnh vực báo chí, xuất bản dẫn đến khó khăn, vướng mắc trong triển khai thi hành. 

Việc chi trả theo Nghị định số 18/2014/NĐ-CP không phân biệt nguồn tài chính, trong khi hiện nay cơ chế tự chủ tài chính (thực hiện giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu trên cơ sở định mức kinh tế - kỹ thuật được cơ quan có thẩm quyền ban hành) đối với đơn vị sự nghiệp công lập cho phép các đơn vị tự đảm bảo nguồn kinh phí hoạt động được quyết định mức chi cao hơn hoặc thấp hơn.

Chưa quy định về tiền bản quyền khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí, tác phẩm trong xuất bản; chưa quy định tiền bản quyền (nhuận bút) đối với xuất bản phẩm điện tử; các thể loại báo chí, xuất bản phẩm còn chưa phù hợp với quy định pháp luật chuyên ngành hiện nay.

Từ những lý do nêu trên cho thấy việc xây dựng và ban hành Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực: Điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản, thay thế Nghị định số 21/2015/NĐ-CP và Nghị định số 18/2014/NĐ-CP là cần thiết, phù hợp với các quy định của pháp luật để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi, đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp cho tác giả, người sáng tạo tác phẩm

Việc xây dựng Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực: Điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản nhằm mục đích tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để tạo hành lang vững chắc và thuận lợi cho hoạt động bảo hộ, bảo vệ và khai thác quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý, đảm tính thống nhất, đồng bộ giữa Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022, Nghị định số 17/2023/NĐ-CP với quy định về tiền bản quyền.

Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả, người sáng tạo tác phẩm theo phương thức đặt hàng, giao nhiệm vụ hoặc đấu thầu; thúc đẩy đổi mới, sáng tạo trong các lĩnh vực: điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản; đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Tăng cường cơ chế khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý tuân theo cơ chế thị trường, có hiệu quả, công khai, minh bạch, đúng pháp luật, góp phần phát triển các ngành công nghiệp văn hoá, công nghiệp sáng tạo của Việt Nam.

Theo đó, dự thảo đang đề xuất Nghị định sửa đổi, hoàn thiện: Quy định việc trả tiền bản quyền sáng tạo tác phẩm theo hợp đồng đặt hàng, giao nhiệm vụ, đấu thầu theo quy định của pháp luật; căn cứ xác định mức tiền bản quyền (khoản 1, 3 Điều 3).

Quy định về tiền bản quyền khuyến khích và các trường hợp được hưởng tiền bản quyền khuyến khích trong giai đoạn sáng tạo tác phẩm, sửa đổi một số loại hình tác phẩm và sửa đổi kỹ thuật cho phù hợp (điểm a, b khoản 4 Điều 3).

Quy định việc phân chia tiền bản quyền giữa các tác giả, các chủ sở hữu quyền tác giả, các người biểu diễn, các chủ sở hữu quyền liên quan; trường hợp làm tác phẩm phái sinh và việc lập dự toán, thanh toán và quyết toán kinh phí trả tiền bản quyền, tiền bản quyền khuyến khích (khoản 5, 6, 9 Điều 3).

Bên cạnh đó, dự thảo bổ sung: Quy định về tiền bản quyền trả cho việc khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý (khoản 2 Điều 3).

Quy định về tiền bản quyền khuyến khích trong giai đoạn khai thác, sử dụng mà có lợi nhuận. Dự thảo đề xuất mức tiền bản quyền khuyến khích thực hiện theo thoả thuận giữa các bên nhưng tổng số không quá 10% lợi nhuận thu được, bảo đảm không giảm nguồn thu ngân sách nhà nước, đồng thời tạo động lực vật chất và tinh thần cho các tác giả để tiếp tục sáng tạo các tác phẩm chất lượng cao, có khả năng khai thác thương mại (điểm c khoản 4 Điều 3).

Quy định việc quản lý, sử dụng số tiền bản quyền thu được thu được từ việc khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý và xác định số tiền nộp ngân sách nhà nước, phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và ngân sách nhà nước (khoản 7 Điều 3).

Hiện, bạn đọc có thể xem chi tiết dự thảo và đóng góp ý kiến tại đây.

Quỳnh Trang