Sự kiện này thu hút sự tham gia của đông đảo trí thức, nhà khoa học, chuyên gia và nhà quản lý, thể hiện quyết tâm phát huy trí tuệ tập thể, tạo sự đồng thuận vì sự phát triển bền vững của đất nước.

Phát biểu tại Hội thảo, Tiến sĩ khoa học Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sửa đổi Hiến pháp và xây dựng Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo. Đây là những nhiệm vụ chính trị trọng tâm, nhằm kịp thời thể chế hóa các nghị quyết lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 60-NQ/TW về sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị và Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Theo ông Dũng, việc sửa đổi Hiến pháp sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc để kiện toàn bộ máy chính trị, đồng thời tháo gỡ những điểm nghẽn thể chế hiện hành. Song song đó, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo được kỳ vọng sẽ trở thành nền tảng pháp lý vững chắc, thúc đẩy các lĩnh vực then chốt, đóng vai trò động lực phát triển quốc gia.

Tại Hội thảo, Tiến sĩ Lê Công Lương, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế của Liên hiệp Hội, đánh giá cao tinh thần đổi mới trong tư duy lập pháp của Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo. Dự thảo đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, hướng tới thúc đẩy phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Tuy nhiên, ông Lương cũng chỉ ra nhiều nội dung cần được tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo tính khả thi và phù hợp với thực tiễn.

Một trong những đề xuất nổi bật của Tiến sĩ Lê Công Lương là cần xác định rõ "đổi mới sáng tạo" là một đối tượng điều chỉnh độc lập, không chỉ giới hạn trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Ngoài ra, ông kiến nghị bổ sung quy định riêng về tổ chức khoa học và công nghệ ngoài công lập. Lực lượng này có đóng góp lớn nhưng hiện vẫn thiếu cơ chế bình đẳng trong tiếp cận tài trợ, đấu thầu, đặt hàng nhiệm vụ.

Về tài sản trí tuệ, Tiến sĩ Lương đề xuất không mặc định quyền sở hữu thuộc về cơ quan chủ trì mà cần linh hoạt theo hợp đồng. Ông cũng kiến nghị bổ sung tiêu chí nhận diện doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và làm rõ vai trò của các tổ chức trung gian, tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp như Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong phản biện và triển khai chính sách. Để đảm bảo lan tỏa tri thức trong xã hội, cần bổ sung điều khoản riêng về báo chí khoa học, công nghệ và cơ chế phát triển tạp chí học thuật.

Cũng tại Hội thảo,Tiến sĩ Phạm Văn Tân, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, nhấn mạnh sự cần thiết của việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 để tạo cơ sở pháp lý triển khai hiệu quả Đề án sắp xếp đơn vị hành chính và mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Ông Tân đề nghị cần có đủ thời gian thảo luận và lấy ý kiến nhân dân một cách đầy đủ, tránh tâm lý "vừa chạy vừa xếp hàng".

Về nội dung, Tiến sĩ Phạm Văn Tân kiến nghị sửa đổi những điều khoản liên quan trực tiếp đến việc sắp xếp tổ chức hành chính, không mở rộng sang các nội dung chưa thật sự cấp bách. Ông đề xuất giữ nguyên Điều 9 và 10 về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời bổ sung quy định đảm bảo bình đẳng giữa các tổ chức thành viên. Đặc biệt, Tiến sĩ Phạm Văn Tân chỉ rõ việc bãi bỏ quyền trình dự án luật của các tổ chức thành viên Mặt trận là không phù hợp và đề nghị giữ nguyên để phát huy vai trò phản biện chính sách.

Hướng tới hoàn thiện khung pháp lý

Hội thảo đã tạo cơ hội cho các đại biểu tập trung thảo luận, phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra trong quá trình sửa đổi Hiến pháp và xây dựng khung pháp lý mới cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo – những lĩnh vực giữ vai trò then chốt trong việc kiến tạo động lực tăng trưởng mới và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Các ý kiến không chỉ làm rõ cơ sở chính trị, pháp lý cho việc điều chỉnh, bổ sung các quy định của Hiến pháp năm 2013, mà còn nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm tính đồng bộ, khả thi trong việc thiết kế chính sách về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việc bổ sung điều khoản về tổ chức khoa học và công nghệ ngoài công lập vào dự thảo Luật là một trong những kiến nghị được nhiều chuyên gia ủng hộ.

Bà Lê Thị Khánh Vân, Phó Chủ tịch Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam, đánh giá cao nỗ lực của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc khẩn trương xây dựng Hồ sơ dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo. Bà hy vọng khi Luật được ban hành sẽ tạo cú hích mạnh mẽ để phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, là động lực chính nhằm phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Bà cũng đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm công bố, chia sẻ dữ liệu thông tin, thống kê khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của các tổ chức sử dụng ngân sách nhà nước.

Để Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo thực sự khả thi trong thực tế, Tiến sĩ Lê Công Lương đề nghị Quốc hội chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến phản biện từ các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, các nhà khoa học và các chủ thể ngoài công lập. Bên cạnh đó, Chính phủ cần có các văn bản hướng dẫn cụ thể, đồng bộ, tạo hành lang pháp lý thống nhất cho việc triển khai Luật, đặc biệt là các nội dung về cơ chế tài chính, đặt hàng nhiệm vụ khoa học và công nghệ, công nhận tổ chức khoa học và công nghệ ngoài công lập, phát triển báo chí khoa học.

Những đóng góp quý báu từ Hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để hoàn thiện các dự thảo văn kiện, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, khóa XV, góp phần tạo nên những thay đổi mang tính đột phá cho sự phát triển của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Hương Mi