Vịnh Hạ Long được UNESCO hai lần công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới vào năm 1994 và năm 2000 theo tiêu chí (vii) và tiêu chí (viii). Năm 2013, hồ sơ đề cử quần đảo Cát Bà là Di sản thiên nhiên thế giới theo tiêu chí đa dạng sinh học và hệ sinh thái (tiêu chí ix và x) được gửi tới Trung tâm Di sản thế giới.

Sau quá trình thẩm định, Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên thế giới đã dự thảo Quyết định số WHC-14/38.COM/INF.8B để Ủy ban Di sản thế giới thông qua tại kỳ họp lần thứ 38 ở Qatar năm 2014, trong đó khuyến nghị: “Quốc gia thành viên xem xét khả năng đề xuất nối dài với vịnh Hạ Long, theo các tiêu chí (vii) và (viii) và có thể là tiêu chí (x), để gộp cả quần đảo Cát Bà”. Kể từ đó tới nay, việc triển khai các hoạt động bảo tồn, nghiên cứu lập hồ sơ đề cử di sản thế giới vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà được tiếp tục đẩy mạnh.

Quá trình xây dựng hồ sơ cũng gặp nhiều khó khăn, với những khuyến nghị, góp ý của UNESCO, Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN). Tuy nhiên, với tinh thần, trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sự quyết tâm của thành phố Hải Phòng, tỉnh Quảng Ninh, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, đầu năm 2021, hồ sơ Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà đã được chỉnh sửa, hoàn thiện theo nội dung khuyến nghị.

Theo đó, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã thống nhất có văn bản đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ cho phép gửi tới UNESCO để được ghi vào Danh mục Di sản Thế giới. Qua quá trình thẩm định, tháng 1/2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ đồng ý để Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký hồ sơ đề cử Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà và giao Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam chủ trì, gửi hồ sơ tới UNESCO theo thời hạn quy định.

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà được UNESCO công nhận di sản thế giới, bởi nơi đây chứa đựng các khu vực có vẻ đẹp thiên nhiên bao gồm các đảo đá vôi có thảm thực vật che phủ và các đỉnh nhọn núi đá vôi nhô lên trên mặt biển cùng với các đặc điểm karst liên quan như các mái vòm và hang động. Cảnh trí ngoạn mục không bị tác động của các đảo có thảm thực vật che phủ, hồ nước mặn, đỉnh nhọn núi đá vôi với các vách dựng đứng nhô lên trên biển.

Với 1.133 hòn đảo đá vôi muôn hình, muôn vẻ (775 đảo đá vôi thuộc Vịnh Hạ Long và 358 đảo đá vôi thuộc Quần đảo Cá Bà) được bao phủ bởi thảm thực vật phong phú trên mặt nước lấp lánh màu ngọc bích, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà hiện lên như một bàn cờ bằng đá quý; nước non trùng điệp, thanh bình; những bãi cát trắng mịn, tinh khôi.

Với sự giao thoa của núi rừng và biển đảo, vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà là một khu vực tiêu biểu, có mức độ đa dạng cao của châu Á khi sở hữu các hệ sinh thái biển đảo, nhiệt đới, cận nhiệt đới liền kề, kế tiếp nhau phát triển bao gồm: hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới nguyên sinh, hệ sinh thái hang động, hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái bãi triều, hệ sinh thái rạn san hô, hệ sinh thái đáy mềm, hệ sinh thái hồ nước mặn. Các hệ sinh thái này đại diện cho các quá trình sinh thái và sinh học vẫn đang tiến hóa và phát triển, thể hiện qua sự đa dạng của các quần xã động thực vật.

Vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà còn là nơi chứa đựng một môi trường sống của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Sở hữu khu rừng trên biển lớn nhất Việt Nam với diện tích hơn 17.000ha cùng các hệ sinh thái đa dạng, là điểm cư ngụ của 4.910 loài động thực vật trên cạn và dưới biển, trong số này có tới 198 loài thuộc danh mục đỏ, 51 loài đặc hữu. Diện tích rừng nguyên sinh khoảng 1.045ha trên đảo Cát Bà là một trong những nhân tố quan trọng làm nên giá trị sinh thái và đa dạng sinh học của di sản...

Tú Linh