Lịch sử dựng nước Việt Nam cho thấy rất rõ: không khi nào dân tộc Việt Nam thiếu trí thức tài năng. Điều này không chỉ sử sách Việt Nam đã ghi lại, mà nhiều nhà học giả quốc tế cũng đã thừa nhận. Và chính họ, những trí thức Việt Nam, đã và sẽ luôn hết mình vì sự nghiệp chung của đất nước, đem lao động sáng tạo của mình góp phần quyết định vào thắng lợi chung của cả dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, không phải lúc nào người trí thức, người tài cũng được trọng dụng đúng với tầm vóc và tri thức của họ.

Thế giới ngày nay phát triển trong điều kiện nền kinh tế mở, cạnh tranh gay gắt, tài nguyên vật chất ngày càng cạn kiệt, chỉ còn yếu tố con người là cốt lõi của sự sống còn của bất kỳ dân tộc nào. Trong yếu tố con người, thì điều có ý nghĩa quyết định là lao động sáng tạo của những nhà trí thức. Bởi vậy, vấn đề sử dụng đội ngũ trí thức là đương nhiên.

Lao động sáng tạo của đội ngũ trí thức chính là lao động quản lý nhà nước, quản lý doanh nghiệp, lao động trong các lĩnh vực văn hoá nghệ thuật, nghiên cứu khoa học và công nghệ của những người có tài năng. Đó là lao động trí óc, mang tính sáng tạo của đội ngũ trí thức. Đây chính là tài nguyên đặc biệt của mỗi quốc gia. Tính đặc biệt của tài nguyên chất xám được thể hiện ở chỗ nếu biết khai thác thì hiệu quả kinh tế - xã hội sẽ vô cùng to lớn, song nếu không biết cách phát huy, thì tài nguyên này sẽ không được phát huy, sẽ bỏ đi chỗ khác, hoặc tự hao mòn dần, và thậm chí bị mất đi theo thời gian.

Có thể thấy, vai trò to lớn của tri thức nói chung, và vai trò của những người trí thức có tài nói riêng đối với sự phát triển đã quá rõ ràng. Các nhà lãnh đạo của bất kỳ quốc gia nào cũng đều có nhận thức sâu sắc về điều này. Song từ nhận thức đúng đắn đến việc thực thi chính sách thì không phải nhà lãnh đạo nào cũng làm được.

Những nước phát triển, hoặc những nước có những nhà lãnh đạo sáng suốt, thì dù trong những điều kiện tài chính hạn hẹp, họ đều thể hiện sự nhận thức về vai trò của những nhà trí thức tài ba bằng các chính sách cụ thể, các chính sách đó được thể chế hoá, tài chính hoá và rất mực nhất quán. Trong lịch sử không ít dẫn chứng như Pierre Đại đế, Nhật hoàng Minh trị, Lênin, Hồ Chí Minh..., là những nhà lãnh đạo quốc gia có tầm chiến lược, biết sử dụng người giỏi hơn mình, những nhà trí thức của đất nước, biết đầu tư đủ và tạo những điều kiện thích đáng cho môi trường lao động sáng tạo của những nhà trí thức. Bởi vì họ biết rằng, sử dụng hiệu quả trí thức chính là yếu tố quyết định để quốc gia họ tồn tại, phát triển và vững mạnh.

Chia sẻ về vấn đề này, PGS., TS. Mai Hà, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách KH&CN, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: "Hiện nay, nhiều tham luận của các đại biểu Quốc hội, của các nhà lãnh đạo trong thời gian gần đây trên diễn đàn báo chí cho thấy vấn đề trọng dụng trí thức tại Việt Nam còn nhiều nan giải. Hay nói các khác là trí thức chưa được sử dụng một cách thích đáng cho mục tiêu “dân giàu, nước mạnh...”.

Vân Trang