Trung tâm Vật lý Quốc tế (ICP) và Trung tâm Quốc tế Đào tạo - Nghiên cứu Toán học (ICRTM) được Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam ra mắt chiều 29/10/2021.

Hai trung tâm được kỳ vọng sẽ góp phần tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu chiến lược phát triển khoa học và công nghệ, hiện thực hóa các cam kết quốc tế của chính phủ; đồng thời tạo sự tin cậy, nâng cao uy tín, vị thế của quốc gia, giúp khoa học Việt Nam hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới.

Trong thời gian tới, hai trung tâm sẽ có các mảng hoạt động chính gồm đào tạo vật lý và toán học trình độ quốc tế; nghiên cứu vật lý và toán học trình độ quốc tế; tư vấn cho các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia giáo dục và tuyên truyền cho công chúng về lĩnh vực vật lý và toán học.  '

Hai trung tâm bắt đầu thực hiện đào tạo từ năm 2021 với 4 hạng mục chính là: đào tạo tài năng, nâng cao; đào tạo vật lý và toán học trình độ sau đại học; đào tạo sau tiến sỹ về vật lý và toán học; xây dựng chương trình đào tạo, quy trình tuyển chọn, quản lý, hỗ trợ tài chính; đào tạo quốc tế trình độ thạc sỹ và tiến sỹ trong lĩnh vực vật lý và toán học thông qua các chương trình, dự án nghiên cứu khoa học.

Các chương trình này dành cho công dân Việt Nam và một số nước trong khu vực có nhu cầu, cũng như tại một số nước châu Phi.

Về mảng nghiên cứu, hai Trung tâm sẽ tổ chức các nhóm và các đề tài nghiên cứu nhằm xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh, đạt trình độ khu vực và quốc tế, trong đó chú trọng sự tham gia của các nhà vật lý và toán học nước ngoài; đồng thời, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu vật lý và toán học trong khu vực và quốc tế (tổ chức hội thảo quốc tế; trao đổi khoa học trong khu vực và quốc tế; xây dựng và tham gia các chương trình, dự án nghiên cứu khu vực và quốc tế...)

Bên cạnh đó, hai trung tâm cũng có nhiệm vụ tổ chức hoạt động hợp tác quốc tế, bao gồm: hợp tác với Chương trình quốc tế về Khoa học cơ bản (IBSP) của UNESCO, Trung tâm Quốc tế Vật lý lý thuyết tại Trieste (Italia) và các tổ chức khoa học khác; tổ chức các sự kiện khoa học và chuyển giao tri thức về vật lý và toán học (các lớp học, hội thảo, hội nghị...) phù hợp với các chương trình của UNESCO.

Ngoài ra, hai trung tâm cũng sẽ hợp tác nghiên cứu và ứng dụng vật lý và toán học với các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước và quốc tế, trong đó đặc biệt chú ý đến các quốc gia ASEAN, châu Á-Thái Bình Dương và châu Phi.

Các hoạt động hợp tác bao gồm trao đổi chuyên gia ngắn hạn, cử chuyên gia của Việt Nam đi dạy các lớp ngắn hạn, tham gia các hội nghị, hội thảo, đón chuyên gia và học viên của các nước đến học tập và làm việc tại trung tâm.

Hai trung tâm cũng sẽ hợp tác với các trung tâm khác của UNESCO trong lĩnh vực khoa học cơ bản.

Được biết, ICP và ICRTM được UNESCO công nhận và bảo trợ tham gia đào tạo tài năng toán học và vật lý.

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Hoàng Giang cho rằng, việc UNESCO công nhận và bảo trợ hai trung tâm khẳng định vị thế khoa học của Việt Nam trên bản đồ khoa học thế giới, đồng thời giúp hội nhập sâu rộng với khu vực. "Thông qua hai trung tâm khoa học này Việt Nam mong muốn đóng góp cho nền khoa học của khu vực ASEAN và thế giới", Thứ trưởng Giang nói. Ông khẳng định Bộ Khoa học và Công nghệ luôn đồng hành, ủng hộ và tạo điều kiện cần thiết để hai trung tâm hoạt động hiệu quả, tích cực tham gia các chương trình của UNESCO và đạt được các mục tiêu chung do UNESCO đề ra.

Ông Mai Phan Dũng, Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đánh giá hai trung tâm dạng hai này có vai trò quan trọng trong việc xây dựng tầm nhìn, sứ mệnh nghiên cứu đào tạo chuyên ngành, phù hợp với chính sách và chiến lược UNESCO, góp phần thực hiện đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực chuyên môn các nước thành viên. "Việc thành lập trung tâm dạng hai dựa trên hai thế mạnh Toán và Vật lý phù hợp với các mục tiêu về nghiên cứu khoa học cơ bản", ông Dũng nói.

Hiện UNESCO công nhận 98 trung tâm khoa học dạng hai, trong đó có 49 trung tâm thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên. Trong đó, Việt Nam có hai trung tâm, chiếm lượng lớn trong số 200 thành viên. Như vậy, Việt Nam cùng với Malaysia, Thái Lan và Indonesia là bốn nước của ASEAN có trung tâm dạng hai được UNESCO công nhận và bảo trợ. "Sự kiện này giúp Việt Nam tăng cường hợp tác với các nước trong khu vực và các nước trong mạng lưới UNESCO, nâng cao vị thế khoa học của Việt Nam, góp phần vào sự phát triển của khoa học cơ bản khu vực và thế giới", ông Dũng nói.

Ông khẳng định hai trung tâm sẽ giúp đưa khoa học Việt Nam hội nhập, thu hút sinh viên, nghiên cứu sinh thế giới đến học tập tại Việt Nam, thúc đẩy hơn nữa trong nghiên cứu khoa học cơ bản và nhiều lĩnh vực khác. "Tôi hi vọng trong thời gian tới hai trung tâm quốc tế sẽ hoạt động hiệu quả, tích cực tham gia vào các chương trình khoa học cơ bản của UNESCO, đạt mục tiêu chung đề ra theo ba định hướng gồm nghiên cứu khoa học, giáo dục và đào tạo", ông Dũng nhấn mạnh.

Thành lập từ tháng 8/2018, ICP xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh với 30 đề tài nghiên cứu và 32 công trình khoa học trên tạp chí quốc tế uy tín, tổ chức 08 lớp học quốc tế, 11 hội nghị quốc tế lớn. Trong khi đó, ICRTM phát triển 10 đề tài nghiên cứu xuất sắc và 20 công trình khoa học, 10 khóa đào tạo quốc tế; 30 đoàn công tác song phương, 25 hội thảo quốc tế với sự tham dự của hơn 300 nhà khoa học và 500 học viên. Trung tâm cũng tổ chức Ngày Toán học quốc tế, Ngày Sách Việt Nam, Ngày Khoa học công nghệ.

Thái An