Sách nói ngang nhiên vi phạm bản quyền trong không gian số

Chỉ cần tìm từ khóa “sách nói” trên Google sẽ cho hàng trăm nghìn kết quả. Trong đó đáng chú ý là các trang web, mạng xã hội công khai bày bán về những “quyển sách số”. Chỉ cần mua một chiếc USB nhỏ gọn, giá khoảng 500.000 đồng, bạn có thể sở hữu một kho tàng kiến thức đồ sộ với hơn 80 quyển sách nhiều thể loại được đọc, ghi âm và sản xuất thành audio books, chép vào 1 chiếc USB và phát hành công khai, bán tràn lan trên mạng Internet. Đa số những cuốn sách được ghi âm là những cuốn bán chạy nhất của những đơn vị làm sách lớn như Nhà xuất bản Trẻ, Nhi Đồng, Alpha Books...

Chưa bao giờ các trang web lậu lại dễ dàng làm ăn đến thế. Mất một chút tiền mua dịch vụ lưu trữ dữ liệu, các trang web lậu không phải đóng thuế, trả tiền bản quyền, chỉ cần sao chép lại sản phẩm mồ hôi công sức của người khác và ung dung hưởng nguồn tiền quảng cáo khổng lồ.

Đối với việc chép sách nói vào USB để bán mà không xin phép tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, không xin phép chủ sở hữu bản ghi âm, ghi hình... về mặt pháp lý được xác định là hành vi xâm phạm quyền tác giả và xâm phạm quyền liên quan theo Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005. Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật dân sự. Trong không gian Internet, cần ưu tiên thực hiện biện pháp ngăn chặn mang tính kỹ thuật, đơn giản như: chặn truy cập vào các trang web vi phạm bản quyền, điều này doanh nghiệp không thể tự làm. Thay vào đó, cần sự quyết tâm thực chất, đồng bộ của cơ quan quản lý Nhà nước.

Sách không bản quyền "tấn công" sách thật trên sàn thương mại điện tử

Sao chép y chang sách thật, tinh vi hơn, giá còn được nâng cao hơn giá bìa của sách thật, rồi được giảm giá từ 50 - 70%, đó cũng là vấn nạn khiến các nhà xuất bản đau đầu. Nhiều người không phân biệt được đâu là sách thật, đâu là sách giả. Thậm chí, nhiều người còn cho rằng, sách giá cao chắc chắn là sách thật.

Trước vấn nạn sách giả, khiến sách thật làm ra không bán được, công ty First New Trí Việt, một đơn vị chuyên mua bản quyền sách đã tự làm một cuộc khảo sát. Đơn vị này đã đặt hơn 120 đơn hàng sách từ 4 trang thương mại điện tử lớn tại Việt Nam. Và kết quả là, 100% sách được giao đều là sách giả.

Hiện nay, các sàn giao dịch thương mại điện tử thường có quy chế hoạt động và được đăng ký với Bộ Công Thương. Điều khoản chung của các sàn thường là các đơn vị bán hàng trên sàn sẽ phải chịu trách nhiệm về hàng hóa sản phẩm. Do đó, việc chứng minh vi phạm và quy trách nhiệm bồi thường không dễ.

Xử lý sách lậu, cần chế tài mạnh hơn

Bà Đào Quế Anh - Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần sách Alpha (Alphabooks) nêu quan điểm: "Vì sao tính răn đe và các chế tài cho việc vi phạm bản quyền chưa được chặt chẽ, bởi vì chúng ta chưa được định danh sản phẩm là sách in. Đấy được gọi là hàng giả hàng nhái hay là hàng lậu, bởi vì xếp vào hàng giả hàng nhái thì sẽ có khung chế tài về mặt hình sự, và có tính răn đe rất là rõ. Thế nhưng mà định nghĩa cái gọi là hàng giả thì không liên quan đến sách.

Về vấn đề này, luật sư Nguyễn Thế Truyền, Công ty luật hợp danh Thiên Thanh cho rằng, phải chứng minh là gây ra thiệt hại, nhưng chưa đưa ra thị trường thì lại chưa có thiệt hại.

"Đề nghị các cơ quan quản lý thị trường, cơ quan thực thi pháp luật vào cuộc mạnh mẽ và thực thi điều luật theo luật hình sự 2015 thì mới đủ sức răn đe các hành vi làm hàng giả này", ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam nhấn mạnh.

Mặc dù sách giả không phải mặt hàng ngay lập tức gây hại cho sức khỏe, cho cuộc sống của người tiêu dùng nhưng về lâu dài sẽ có nhiều ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế, ngành xuất bản và các doanh nghiệp. Chuỗi cung ứng sách giả gồm 3 thành phần: Đơn vị in lậu, đơn vị trung gian phân phối và người tiêu dùng. Việc xử lý đơn vị in lậu và phân phối giống như việc ném đá ao bèo, vậy nên các đơn vị phát hành chỉ còn cách tăng giá trị của sản phẩm tới tay người tiêu dùng.

Hà Vân