Theo Bộ Xây dựng, Việt Nam mỗi năm phát sinh khoảng 25–30 triệu tấn chất thải rắn xây dựng, chủ yếu từ các công trình phá dỡ, sửa chữa hạ tầng và nhà ở. Tuy nhiên, tỷ lệ được thu hồi và tái chế mới chỉ ở mức rất thấp – dưới 10%. Phần lớn chất thải vẫn bị chôn lấp, đổ trộm hoặc xử lý đơn giản bằng cách san lấp mặt bằng. Trong khi đó, ở nhiều quốc gia, chất thải xây dựng đang trở thành một nguồn vật liệu có giá trị, đặc biệt trong bối cảnh giá cát, đá, xi măng liên tục leo thang.

Điều nghịch lý là: Việt Nam đã có nhiều văn bản khuyến khích tái chế, nhưng trên thực tế, vật liệu tái chế hiếm khi được sử dụng trong các dự án xây dựng lớn. Nguyên nhân không chỉ nằm ở công nghệ, mà ở một hệ sinh thái thiếu liên kết: thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật cho vật liệu tái chế; thiếu đơn vị đủ năng lực xử lý; thiếu cơ chế ưu đãi khi sử dụng; và đặc biệt, thiếu lòng tin của chủ đầu tư về chất lượng đầu ra.

Trong các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, thử nghiệm tái chế bê tông và gạch vỡ để làm nền đường, gạch không nung hoặc phụ gia bê tông đã được triển khai từ hơn 10 năm trước. Tuy nhiên, phần lớn vẫn dừng ở quy mô dự án viện trợ, thí điểm ngắn hạn. Khi kết thúc dự án, mô hình lại bị "đắp chiếu" vì không được lồng ghép vào quy chuẩn thiết kế – đấu thầu xây dựng.

Trên thế giới, vật liệu tái chế đang là một phần không thể thiếu của xu hướng “xây dựng xanh”. Châu Âu áp dụng cơ chế trách nhiệm mở rộng cho các công trình phá dỡ, buộc nhà thầu phân loại, tái sử dụng hoặc chuyển đến cơ sở tái chế đạt chuẩn. Singapore xây dựng các nhà máy nghiền và tái chế bê tông ngay trong các khu công nghiệp. Trung Quốc đưa vật liệu tái chế vào các tiêu chuẩn vật liệu quốc gia – không chỉ hợp pháp hóa mà còn bắt buộc áp dụng trong một số hạng mục công trình công.

Ở Việt Nam, vấn đề không phải thiếu công nghệ mà thiếu thể chế dẫn dắt thị trường. Chưa có một cơ chế định lượng bắt buộc về tỷ lệ sử dụng vật liệu tái chế trong xây dựng công. Cũng không có hệ thống truy xuất và chứng nhận vật liệu tái chế đáng tin cậy, khiến doanh nghiệp không muốn mạo hiểm. Chính sách ưu đãi thuế, tín dụng xanh cho doanh nghiệp tái chế cũng gần như vắng bóng.

Nếu không có thay đổi căn bản trong cách tiếp cận, "vật liệu tái chế" sẽ chỉ tiếp tục tồn tại trên các văn bản, chứ không hiện diện trong từng viên gạch, khối bê tông của các công trình thật sự. Và như thế, ngành xây dựng – lĩnh vực vốn tiêu tốn hơn 50% tổng lượng tài nguyên khai thác – sẽ tiếp tục đi ngược xu thế kinh tế tuần hoàn mà Việt Nam cam kết theo đuổi.