Chia sẻ với báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ông Nguyễn Văn Bảy, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, mặc dù là một đạo luật chuyên ngành, nhưng tất cả các điều khoản, đặc biệt là các quy định về điều kiện, tiêu chuẩn của chủ thể tham gia hoạt động xác lập và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong Luật SHTT đều không có sự phân biệt về giới tính, qua đó quyền bình đẳng giới được thể hiện rất rõ: nữ giới và nam giới khi đáp ứng đầy đủ các yêu cầu theo đúng quy định sẽ có các quyền và nghĩa vụ như nhau.

Trong quá trình triển khai xây dựng Luật SHTT cũng như các văn bản hướng dẫn thi hành, các quy định đều được xây dựng trên cơ sở thực hiện nguyên tắc bình đẳng nam, nữ và không phân biệt đối xử về giới, luôn đảm bảo nguyên tắc “nam, nữ có vị trí, vai trò ngang nhau, được tạo điều kiện và cơ hội phát huy năng lực của mình cho sự phát triển của cộng đồng, của gia đình và thụ hưởng như nhau về thành quả của sự phát triển đó” như quy định tại Điều 5 của Luật Bình đẳng giới năm 2006.

Trong hoạt động SHTT, tỉ lệ nam nữ tham gia các hoạt động liên quan cũng ở mức độ tương đối cân bằng. Theo số liệu thống kê sơ bộ tại ba cơ quan quản lý nhà nước trực tiếp về SHTT là Cục SHTT thuộc Bộ KH&CN, Cục Bản quyền tác giả thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Cục Trồng trọt thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện có khoảng 400 công chức, viên chức và người lao động, nữ giới chiếm hơn 50%. Lực lượng những người có chứng chỉ hành nghề dịch vụ đại diện sở hữu công nghiệp trong một thống kê sơ bộ gần đây cũng cho thấy số lượng nữ giới chiếm khoảng 54%.

Bên cạnh đó, SHTT là vấn đề xuyên suốt các ngành, lĩnh vực khác nhau, những người làm việc trong lĩnh vực SHTT có nền tảng chuyên môn đa dạng (ví dụ như điện tử, viễn thông, cơ khí, y dược, sinh học, nông nghiệp, thương mại, nghệ thuật, pháp luật, v.v.). Trong đó, tỉ lệ tham gia hạn chế của một giới ở chuyên môn này sẽ được bù đắp bằng sự ưu thế ở chuyên môn khác, do vậy khi tổng hợp lại tạo ra sự cân bằng chung về tỉ lệ nam nữ tham gia.

Cũng theo chia sẻ của ông Nguyễn Văn Bảy, tại Việt Nam, hiện chưa có con số thống kê các nhà sáng chế đứng tên trên đơn đăng ký dáng chế là phụ nữ. Tuy nhiên, số lượng nguồn nhân lực nữ nghiên cứu khoa học ở nước ta có sự gia tăng (chiếm khoảng 46% tổng số nhân lực nghiên cứu phát triển của cả nước). Thông qua hoạt động nghiên cứu KH&CN, nữ giới ngày một khẳng định được vị thế, vai trò của mình, họ đã được Nhà nước, xã hội, cộng đồng tôn vinh và ghi nhận những đóng góp lớn lao trong công tác nghiên cứu KH&CN, qua đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế đất nước.

Cùng chia sẻ về vấn đề bình đẳng giới trong lĩnh vực Sở hữu trí tuệ, Cục trưởng Cục Sở hữu Trí tuệ Đinh Hữu Phí cho biết, trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, mặc dù không có quy định hay một văn bản riêng về vấn đề bình đẳng giới hoặc ưu tiên nữ giới trong các thủ tục xác lập, thực thi quyền sở hữu trí tuệ nhưng kết hợp với các chính sách, chủ trương chung dành cho nữ giới cũng như trong quá trình xây dựng văn bản pháp luật, chính sách về sở hữu trí tuệ đều thực hiện các báo cáo đánh giá tác động về bình đẳng giới. Việt Nam đã có đầy đủ khung pháp lý, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phụ nữ tham gia và hưởng lợi về sở hữu trí tuệ.

Hoạt động nghiên cứu khoa học và kinh doanh luôn mang tính cạnh tranh và hội nhập, đòi hỏi thời gian tập trung, phải tạo ra các sản phẩm mang tính cá biệt, có chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Chính điều này đang là thách thức không nhỏ đối với phụ nữ, khi vấn đề về phát triển sự nghiệp kinh doanh hay nghiên cứu khoa học luôn cần phải cân bằng với việc chăm lo gia đình, con cái.

Vì vậy trong hoạt động sở hữu trí tuệ chung của cả hệ thống, Bộ Khoa học và Công nghệ nói chung, Cục Sở hữu trí tuệ nói riêng cũng như các cơ quan quản lý nhà nước luôn chú trọng công tác phối hợp với các tổ chức chính trị xã hội, tổ chức chuyên ngành dành cho phụ nữ ở các cấp như: Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Phụ nữ các tỉnh thành, Học viện Phụ nữ Việt Nam, Hội Nữ trí thức Việt Nam và Chi hội Nữ trí thức tại các địa phương, bộ, ngành để triển khai các hoạt động tuyên truyền, phổ biến kiến thức về sở hữu trí tuệ cũng như các hoạt động tư vấn chuyên sâu dành cho các nhà khoa học, doanh nhân nữ.

Đặc biệt là trong khuôn khổ các hoạt động hợp tác quốc tế, Cục Sở hữu trí tuệ luôn chú trọng đến các hoạt động dành cho phụ nữ để giới thiệu, đề cử các cá nhân, tổ chức phù hợp tham gia. Thời gian qua rất nhiều hoạt động của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới và các hoạt động trong khuôn khổ hợp tác quốc tế song phương và đa phương có sự tham gia của các nhà khoa học, doanh nhân nữ.Sự tham gia tích cực, hiệu quả của phụ nữ Việt Nam trong các hoạt động sở hữu trí tuệ quốc tế cũng nhận được sự phản hồi tích cực từ phía các đối tác. Một số gương mặt điển hình của phụ nữ Việt Nam trong hoạt động nghiên cứu khoa học, kinh doanh đã được giới thiệu trên trang web của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới.

Để tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia nhiều hơn nữa vào các hoạt động gắn với sở hữu trí tuệ, Cục Sở hữu trí tuệ tập trung chú trọng những giải pháp cụ thể như: Nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò của phụ nữ nói chung, trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ nói riêng. Thông qua các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới trên nhiều phương diện, môi trường khác nhau, từng bước thay đổi quan niệm của xã hội về việc phụ nữ tham gia vào các hoạt động lao động trí tuệ. Bên cạnh việc tăng cường tuyên truyền, cần đưa nội dung này vào các chương trình giáo dục ở các cấp học, đây là một trong những nội dung quan trọng cần triển khai trong Chiến lược Sở hữu trí tuệ đến năm 2030 đó là “Tạo dựng văn hóa sở hữu trí tuệ”. Khi có thêm hiểu biết về sở hữu trí tuệ, phụ nữ Việt Nam chắc chắn sẽ được hưởng lợi nhiều hơn, từ đó sẽ gia tăng cơ hội phát huy sự khéo léo, sức sáng tạo của mình.

Cùng với đó, cần cụ thể hóa các chính sách hướng tới bình đẳng giới trong hoạt động gắn với sở hữu trí tuệ, hỗ trợ phụ nữ tham gia hoạt động kinh doanh, nghiên cứu khoa học phù hợp với những đặc điểm tự nhiên, đời sống xã hội của phụ nữ, đảm bảo các chính sách pháp luật phù hợp với thực tiễn, thông lệ quốc tế. Kiến nghị Nhà nước ban hành các chính sách bồi dưỡng, đào tạo ưu tiên đối với nữ trí thức trong lĩnh vực kinh doanh và làm công tác nghiên cứu khoa học nhằm thúc đẩy sự phát triển toàn diện nguồn nhân lực nữ trong lĩnh vực này trước mắt cũng như lâu dài; quan tâm, có chính sách ưu đãi cán bộ nữ làm kinh doanh hoặc nghiên cứu khoa học thuộc dân tộc thiểu số, khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Cùng với đó, nghiên cứu, xây dựng các chương trình khoa học công nghệ cấp quốc gia áp dụng cho các nhà khoa học nữ; khuyến khích họ tham gia sâu hơn, thường xuyên hơn vào công tác nghiên cứu khoa học, thúc đẩy đổi mới sáng tạo; cần có cơ chế tăng cường giao nhiệm vụ khoa học công nghệ cho các nhà khoa học nữ để tận dụng tối đa năng lực của họ.

Phát triển hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên nữ tại các trường đại học. Từ đó, góp phần lan tỏa niềm đam mê, yêu thích hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên; tăng cường các hình thức tôn vinh, ghi nhận các kết quả sáng tạo, tài năng của doanh nhân, cán bộ nghiên cứu khoa học và sinh viên nữ.

IP DAY 2023: Phụ nữ với Sở hữu trí tuệ - Thúc đẩy đổi mới và sáng tạo

Nhằm tôn vinh vai trò của sở hữu trí tuệ (SHTT) trong đời sống kinh tế - xã hội, nâng cao nhận thức của cộng đồng về SHTT, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) đã chọn ngày 26/4 hằng năm là “Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới”.

Chủ đề Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới năm 2023 (IP Day 2023) được WIPO lựa chọn là: Phụ nữ với Sở hữu trí tuệ - Thúc đẩy đổi mới và sáng tạo. Thông điệp của Ngày SHTT năm nay đề cao sức sáng tạo của phụ nữ và khuyến khích phụ nữ tìm hiểu, khai thác sử dụng hiệu quả công cụ sở hữu trí tuệ.

Theo ông Đinh Hữu Phí, thông điệp của IP Day 2023 được WIPO đưa ra nhằm nhấn mạnh, khẳng định một lần nữa vai trò, tầm quan trọng, đồng thời ghi nhận những đóng góp to lớn của phụ nữ trong lĩnh vực đổi mới, sáng tạo trên toàn thế giới.  

Trải qua nhiều thế hệ, phụ nữ đã góp phần định hình thế giới bằng sự khéo léo và sáng tạo mềm dẻo của mình. Phụ nữ ở khắp mọi nơi trên thế giới đã và đang đóng góp không nhỏ vào việc tạo ra các kết quả nghiên cứu khoa học mang tính đột phá, thiết lập những xu hướng sáng tạo mới, tạo dựng, vận hành doanh nghiệp trong mọi lĩnh vực, đóng góp vào sự chuyển đổi của thế giới theo hướng tích cực hơn. Tuy nhiên, các quốc gia trên thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng, số phụ nữ tham gia vào hệ thống sở hữu trí tuệ, được hưởng lợi từ sở hữu trí tuệ còn hạn chế.

Thông điệp năm 2023 được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới đưa ra nhằm khuyến khích phụ nữ tham gia vào lĩnh vực hoạt động trí tuệ nhiều hơn nữa để nâng cao giá trị, hiệu quả công việc của họ; tạo ra nhiều hơn các doanh nghiệp thành đạt do phụ nữ lãnh đạo; đóng góp mạnh mẽ vào hoạt động đổi mới sáng tạo nói riêng, sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia nói chung.

Bên cạnh đó, Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới năm nay là dịp để toàn xã hội tôn vinh những người phụ nữ tài năng trên toàn thế giới với các kết quả sáng tạo lớn lao của họ, cống hiến cho sự phát triển chung vì một tương lai tốt đẹp hơn.

Phạm Tuấn