Sau phán quyết gây tranh cãi của một tòa án địa phương Trung Quốc đối với tranh chấp giữa nhà sản xuất điện thoại thông minh Xiaomi và một công ty cấp bằng sáng chế công nghệ của Mỹ, các chuyên gia pháp lý cảnh báo, một cuộc đụng độ giữa những tòa án ở Trung Quốc và các nước phương Tây có thể sẽ leo thang.

Sự việc bắt đầu vào tháng 6/2020, khi Xiaomi đưa đơn kiện lên Tòa án Nhân dân Trung Quốc Vũ Hán để yêu cầu phán quyết tranh chấp về chi phí cấp phép với InterDigital, công ty cấp bằng sáng chế công nghệ của Mỹ. Trong cùng thời gian đó, InterDigital cũng kiện Xiaomi tại tòa án Delhi, Ấn Độ. Điều này đã khiến tòa án Vũ Hán đưa ra lệnh ngăn chặn khiến công ty Mỹ này phải đối mặt với nguy cơ bị phạt 1 triệu nhân dân tệ (khoảng 152.000 USD) mỗi ngày.

InterDigital sau đó đã đưa đơn kháng cáo nhưng bị từ chối. Không chùn bước, công ty này vẫn theo đuổi vụ kiện Xiaomi ở nước ngoài và cuối cùng giành được phán quyết có lợi ở Ấn Độ.

Vụ việc đã làm rấy lên sự lo ngại giữa các chuyên gia pháp lý về những tác động sâu rộng của nó. Theo Henry Gao, giáo sư luật thương mại tại Đại học Quản lý Singapore, diễn biến trên phản ánh cách tiếp cận ngày càng quyết đoán của tòa án Trung Quốc trong việc bảo vệ lợi ích của các công ty trong nước. Ông chia sẻ: “Vụ Xiaomi và InterDigital có khả năng trở thành tiền lệ quan trọng cho các tòa án ở Trung Quốc, khi họ đang tìm cách làm theo lời kêu gọi của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc thúc đẩy hơn nữa pháp quyền ở cả Trung Quốc cũng như nước ngoài để bảo vệ chủ quyền quốc gia và lợi ích cốt lõi”.

Trọng tâm cuộc chiến pháp lý của cả Xiaomi và Huawei trong việc chống lại các chủ sở hữu bằng sáng chế ở nước ngoài nằm ở câu hỏi ai có thể đặt ra mức phí bản quyền cho những bằng sáng chế được gọi là tiêu chuẩn thiết yếu. Đây vốn là những bằng sáng chế bảo vệ cho các phát minh được áp dụng trong toàn bộ ngành công nghệ rộng lớn, chẳng hạn như 5G. Ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, chủ sở hữu cấp phép các bằng sáng chế này được yêu cầu tính phí trên cơ sở được gọi là FRAND, viết tắt của “Fair, Reasonable And Non-Discrimintory”, nghĩa là "công bằng, hợp lý và không phân biệt đối xử".

Tuy nhiên, vì tầm quan trọng của thị trường Trung Quốc, các nhà sản xuất điện thoại thông minh Trung Quốc từ lâu đã có thể đưa ra mức giá thấp hơn. Ví dụ, Huawei trong nhiều năm đã có thể được giảm giá đặc biệt từ InterDigital và Conversant.

Eeva Hakoranta, Giám đốc cấp phép của InterDigital, cho biết công ty sẽ sử dụng mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích của mình. Bà cho biết Xiaomi đã từ chối trả đủ tiền bản quyền cho InterDigital trong nhiều năm và công ty Mỹ sẵn sàng tham gia một quy trình của WTO nếu không có giải pháp nào.

“Trung Quốc không chơi theo luật của một sân chơi bình đẳng, họ đang tạo ra luật của riêng mình. Họ đang sử dụng hệ thống tòa án của mình để áp bức những người khác. Thật là buồn khi thấy điều này xảy ra.”, Hakoranta nói.

Khi căng thẳng leo thang giữa Trung Quốc và các nước phương Tây, đặc biệt là việc Mỹ áp đặt lệnh hạn chế đối với các công ty Trung Quốc, chính quyền Bắc Kinh đã cố gắng đáp trả bằng biện pháp pháp lý. Vào tháng 1/2021, Bộ Thương mại Trung Quốc đã công bố quy định mới được tạo ra để chống lại những luật pháp nước ngoài mang tính chất "cấm hoặc hạn chế một cách vô cớ" các cá nhân hoặc thực thể Trung Quốc hoạt động kinh doanh bình thường. Cụ thể hơn, họ sẽ trừng phạt các công ty toàn cầu vì tuân thủ yêu cầu thắt chặt hạn chế của Mỹ đối với doanh nghiệp Trung Quốc.

Được biết, tòa án Vũ Hán không phải trường hợp duy nhất tuân theo chỉ thị từ phía Bắc Kinh. Vào tháng 8/2020, Tòa án Nhân dân Tối cao đã ban hành lệnh cấm Conversant, một công ty quản lý quyền sở hữu trí tuệ của Mỹ vì công ty này thi hành phán quyết của tòa án Đức đối với gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc Huawei Technologies Co.

Phạm Vân